Της Όλγας Τσιλιμπάρη
Πρόσφατα, η θεατρική ομάδα 4frontal παρουσίασε την παράσταση «Σπυριδούλες», στα πλαίσια του φεστιβάλ Αθηνών. Το έργο αναφέρεται στην πολύκροτη υπόθεση της 12χρονης ψυχοκόρης Σπυριδούλας Ράπτη, από τη Ματαράγκα Αγρινίου. Η κοπέλα οδηγήθηκε στο Τζάνειο νοσοκομείο το καλοκαίρι του 1955, «σιδερωμένη» από τα αφεντικά της, το ζεύγος Βεϊζαδέ, που την είχαν βασανίσει επί πολλές ώρες, για να ομολογήσει μια κλοπή που δεν διέπραξε. Η νεαρή ψυχοκόρη μετατράπηκε σε λαϊκό ίνδαλμα, καθώς βρήκε το θάρρος να μιλήσει σε μια νοσοκόμα για τα μαρτύρια που είχε υποστεί. Τον απόηχο της ιστορίας αυτής συναντάμε στο εξαιρετικό χρονογράφημα του Κ. Βάρναλη, με τίτλο «Ο καθρέφτης Βεϊζαδές», στο όνομα του ροκ συγκροτήματος της δεκαετίας του ΄70 «Σπυριδούλα», αλλά και στο σκωπτικό σύνθημα για τον δοτό πρωθυπουργό της χούντας Σ. Μαρκεζίνη.
Ο θεσμός της «ψυχοκόρης», κατά την πρώτη μετεμφυλιακή περίοδο και μέχρι τη δεκαετία του ’60, ήταν μια μορφή προφορικής, άτυπης υιοθεσίας φτωχοκόριτσων από την επαρχία από ευκατάστατες αλλά και μικροαστικές οικογένειες των μεγαλουπόλεων, στα πλαίσια της μεγάλης εσωτερικής μετανάστευσης της εποχής. Έναντι χαμηλού αντιτίμου, που συνήθως εισέπραττε η οικογένεια της κοπέλας, ή έναντι υποσχέσεων για μελλοντική προικοδότησή της, κοριτσάκια προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας, ακόμα και μικρότερα από 9-10 ετών, προσέφεραν ουσιαστικά οικιακή άμισθη εργασία στα γοργά ανερχόμενα νέα μεσοστρώματα της μετεμφυλιακής τάξης πραγμάτων.
Με παρρησία και τρόπο ρωμαλέο, που θυμίζει το έξοχο θεατρικό έργο «Αγγέλα», του Γιώργου Σεβαστίκογλου, με θέμα τις υπηρέτριες της εποχής, η παράσταση μάς «ρίχνει στα βαθιά» μιας σκληρής κοινωνικής και ταξικής πραγματικότητας. Η δραματουργός των 4frontal και συγγραφέας του έργου Νεφέλη Μαϊστράλη, όχι τυχαία, σε πρόσφατη συνέντευξή της, παραλληλίζει την ιστορία της Σπυριδούλας με την υπόθεση της 12χρονης από τον Κολωνό και την λίγο παλαιότερη περίπτωση της Κωνσταντίνας Κούνεβα. Στα πλαίσια του ερευνητικού και πολιτικού θεάτρου, με βάση τη μέθοδο του θεάτρου – ντοκουμέντο, η παράσταση αξιοποιεί δημοσιογραφικό υλικό της εποχής και σύγχρονες συνεντεύξεις/μαρτυρίες, τόσο γυναικών που εργάστηκαν τότε ως ψυχοκόρες όσο και γυναικών που εργάζονται σήμερα ως εσωτερικές βοηθοί ή στον τομέα της καθαριότητας. Ο πλούτος των μαρτυριών αυτών δένει αρμονικά επί σκηνής με τον πλούτο του ήχου των Θραξ Πανκc, του απόηχου των δημοτικών τραγουδιών και με τη δωρική κίνηση και εκφορά του λόγου στα ιδιότυπα χορικά του έργου.
Πρόκειται για μια παράσταση γνήσια στρατευμένη και γνήσια λαϊκή, μια θεατρική παρουσία που είναι δυναμική, οικεία, απλή και εύληπτη, χωρίς να καταντάει με τίποτα απλοϊκή και συνθηματολογική ( σε πείσμα σχετικής άποψης που εκφράστηκε). Για μένα προσωπικά, το σημαντικότερο προσόν της αποτελεί η γνήσια θεατρική συγκίνηση που αβίαστα αναβλύζει από τη συνολική θεατρική παρουσία της ομάδας. Το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό λείπει από πολλές, κατά τα άλλα άψογες και πρωτοποριακές αλλά υπερ-εγκεφαλικές, σύγχρονες παραστάσεις. Ωστόσο, αποτελεί καίριο συστατικό της λειτουργίας του θεάτρου, εγγεγραμμένο βαθιά στη συνολική θεατρική συνθήκη.
Οι «Σπυριδούλες» είναι μια υποδειγματική παράσταση θεάτρου – ντοκουμέντο, που εκπέμπει ενσυναίσθηση για της γης τους κολασμένους, λεβεντιά και συναισθηματική ανάταση. Αξίζει να παιχτεί μαζικά στα σχολεία μας, τα σκοπίμως άνυδρα και μεθοδικά άνωθεν αφυδατωμένα από τα νάματα της τέχνης και του πολιτισμού. Αντικατοπτρίζει, με αμεσότητα και σεμνότητα, τα μεγάλα ζητούμενα του σήμερα. Το μέγιστο στοίχημα και η πιο επείγουσα αναγκαιότητα της εποχής τούτης για την ανθρωπότητα δεν είναι τα πράσινα άλογα της πράσινης ανάπτυξης ούτε οι ψηφιακοί μετασχηματισμοί της μίζερης χαμοζωής. Είναι να βρουν, επιτέλους, οι Σπυριδούλες και οι Σπυριδούλοι αυτού του κόσμου φωνή κι ανάστημα, για να σταθούν στα πόδια τους και να διεκδικήσουν το όλον. Να γίνουμε το παν εμείς…
Ταυτότητα Παράστασης
Σκηνοθεσία: Θανάσης Ζερίτης, Χάρης Κρεμμύδας
Δραματουργία: Νεφέλη Μαϊστράλη
Σκηνικά – Κοστούμια: Γεωργία Μπούρδα
Μουσική επιμέλεια – Σύνθεση: Θραξ Πανκc
Κίνηση: Πάνος Τοψίδης
Βοηθός σκηνοθετών: Ελένη Τσιμπρικίδου
Έρευνα: Παναγιώτης Λιαρόπουλος
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Εκτέλεση παραγωγής: Αριστέα Σταφυλαράκη – 4frontal
Παίζουν: Ελένη Βλάχου, Σταύρος Γιαννουλάδης, Τάσος Δημητρόπουλος, Αργυρώ Θεοδωράκη, Τατιάνα Άννα Πίττα, Ελένη Τσιμπρικίδου
