Οι μαθήτριες λυκείου, οι μαθήτριες γυμνασίου και ακόμη και οι μαθήτριες δημοτικού, που έλαβαν μέρος στη διαμαρτυρία, θέλουν να ακουστούν οι φωνές τους πέρα από τα σύνορα. Δώδεκα από αυτές έχουν ξυλοκοπηθεί μέχρι θανάτου, άλλες αυτοκτόνησαν μετά τη σύλληψή τους.
Του Jean-Pierre Perrin, από τον συνδρομητικό ιστότοπο Μεντιαπάρ
18 Νοεμβρίου 2022 στις 09:18
Οι διαδηλωτές τις αποκαλούν, με θαυμασμό και με μεγάλη αγάπη, “τα νεαρά κορίτσια του Ιράν” (“dokhtar-e Iran”). Είναι μαθήτριες δημοτικού, γυμνασίου, λυκείου, φοιτήτριες, ηλικίας μεταξύ 11 και 18 ετών. Ή και λίγο μεγαλύτερες.
Προς έκπληξη όλων, εμφανίστηκαν στο προσκήνιο λίγο μετά την έναρξη της εξέγερσης, με βίντεο που ήταν καταστροφικά για το καθεστώς, το πιο συγκλονιστικό από τα οποία δείχνει μια χούφτα από αυτές, χωρίς μαντίλες και με την πλάτη γυρισμένη για να μην αναγνωριστούν, να δείχνουν το μεσαίο δάχτυλο στον ηγέτη της επανάστασης, Αλί Χαμενεΐ, που ενσαρκώνεται από το πορτρέτο του σε έναν τοίχο αίθουσας διδασκαλίας.
Μια απόλυτη παράβαση στην Ισλαμική Δημοκρατία, όπου η παραμικρή κριτική στον ανώτατο ηγέτη τιμωρείται με ποινή φυλάκισης.
Το βίντεο, το οποίο έγινε αμέσως viral στα κοινωνικά δίκτυα, συνοδεύτηκε από άλλα που έδειχναν ομάδες εφήβων κοριτσιών να σκίζουν φωτογραφίες των ηγετών του Ιράν και να τις αντικαθιστούν με εκείνη της Mahsa Amini, της 22χρονης Κούρδισσας, της οποίας ο θάνατος από ξυλοδαρμό για μια μαντήλα φορεμένη χαλαρά στις 14 Σεπτεμβρίου στην Τεχεράνη προκάλεσε την τρέχουσα αναταραχή στη χώρα.
«Αυτές οι εικόνες δημιουργήθηκαν συνειδητά για να προβληθούν στα κοινωνικά δίκτυα”, λέει η Afsaneh*, εκπαιδευτικός στην Τεχεράνη που εργάζεται με έφηβες. Είναι μια ισχυρή επιθυμία και ένας σημαντικός στόχος των νεαρών Ιρανών γυναικών που θέλουν ο κόσμος να τις παρακολουθεί να παίρνουν τον αγώνα αυτό στα χέρια τους. Γνωρίζουν πολύ καλά τη σημασία του να ακουστεί η φωνή τους πέρα από τα σύνορα, επειδή ζουν όλη τους τη ζωή εδώ και χρόνια σε έναν κόσμο εικονικό όπου τα σύνορα δεν έχουν σημασία.
Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πόσα γυμνάσια και λύκεια έχουν ζήσει παρόμοιες εξεγέρσεις, οι οποίες φαίνεται να αφορούν κυρίως μαθήτριες της μεσαίας και ανώτερης τάξης στην πρωτεύουσα και σε ορισμένες μεγάλες πόλεις, όπως το Ισπαχάν, όπου έχουμε δει πολύ νεαρά κορίτσια να διαδηλώνουν το βράδυ στην κεντρική λεωφόρο.
Η καταστολή δεν είναι λιγότερο βίαιη: τουλάχιστον δώδεκα “κορίτσια του Ιράν”, για να μιλήσουμε μόνο για εκείνα των οποίων τα ονόματα έχουν “επαληθευτεί”, έχουν πληρώσει τη στράτευσή τους [στον αγώνα] με τη ζωή τους. Πολλά άλλα έχουν φυλακιστεί.
Υποτιθέμενες αυτοκτονίες
Η πιο εμβληματική είναι η 16χρονη Nika Shakarami. Απήχθη στις 21 Σεπτεμβρίου μετά από διαδήλωση και βρέθηκε με το πρόσωπό της εντελώς διαλυμένο. Στη συνέχεια οι αρχές αφαίρεσαν τη σορό της από τους γονείς της και την έθαψαν κρυφά σε ένα χωριό κοντά στο Χορραμαμπάντ (δυτικό Ιράν). Οι αρχές αρχικά ισχυρίστηκαν ότι την είχαν σπρώξει πάνω από ένα κτίριο οκτώ κακοποιοί, αλλά όταν άρχισαν να συγκεντρώνονται στοιχεία για το αντίθετο, άλλαξαν την ιστορία τους και είπαν πως είχε αυτοκτονήσει.
Την ακολούθησε η Sarina Esmailzadeh, μια άλλη 16χρονη μαθήτρια λυκείου, το ιστολόγιο της οποίας επέτρεψε σε πολλές νεαρές Ιρανές γυναίκες να ταυτιστούν μαζί της επειδή ήθελε να ζήσει μια ελεύθερη ζωή. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, το κορίτσι ξυλοκοπήθηκε επίσης μέχρι θανάτου στις 23 Σεπτεμβρίου κατά τη διάρκεια διαδήλωσης στο Καράτζ, προάστιο της Τεχεράνης.
Όπως και στην περίπτωση της Nika Shakarami, οι ιρανικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι αυτοκτόνησε πηδώντας από την ταράτσα ενός κτιρίου. Όμως, σύμφωνα με τη ΜΚΟ Iran Human Rights που εδρεύει στο Όσλο, όταν η οικογένεια πήγε να αναγνωρίσει το πτώμα, “πολλαπλά τραύματα ήταν σαφώς ορατά στο πρόσωπό της και η δεξιά πλευρά του μετώπου της είχε συνθλιβεί εντελώς λόγω της βιαιότητας των χτυπημάτων”. Η ίδια ΜΚΟ ανέφερε επίσης ότι η οικογένειά της, όπως και η οικογένεια της Νίκα, είχε δεχτεί έντονες πιέσεις από κυβερνητικούς πράκτορες για να τους “αναγκάσουν να επαναλάβουν την επίσημη εκδοχή της αυτοκτονίας”.
Στις 19 Οκτωβρίου, η Asar Panahi, μια άλλη 16χρονη μαθήτρια λυκείου, πέθανε μια εβδομάδα μετά τον άγριο ξυλοδαρμό της από τις ιρανικές υπηρεσίες ασφαλείας μέσα στο σχολείο της στο Ardebil (βορειοανατολικό Ιράν). Σύμφωνα με το συνδικάτο των εκπαιδευτικών, είχε αρνηθεί να συμμετάσχει σε συγκέντρωση υπέρ του καθεστώτος.
Στη συνέχεια, την 1η Νοεμβρίου, η Nassim Sedghi, μια 23χρονη πρωταθλήτρια του ταεκβοντό, έπεσε νεκρή από πυρβοβολισμό στο στήθος και στο μέτωπο στην πόλη Ouroumieh, στα βορειοδυτικά της χώρας. Οι ακριβείς συνθήκες του θανάτου της δεν είναι γνωστές, αλλά ο πατέρας της, σε ένα συγκλονιστικό βίντεο, ρώτησε το καθεστώς γιατί η κόρη του, η οποία διαδήλωνε “με γυμνά χέρια”, σκοτώθηκε.
Στις 6 Νοεμβρίου, η Nasrine Ghaderi, διδακτορική φοιτήτρια φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, υπέκυψε λόγων των πολλαπλών χτυπημάτων που δέχτηκε από γκλομπ, τα οποία την είχαν αφήσει σε κώμα. Σε ένα από τα τελευταία της μηνύματα προς μια φίλη της, έγραψε: “Δεν φοβόμαστε τον θάνατο, έχουμε βιώσει τον θάνατο. Είμαστε σε αυτόν τον αγώνα με άδεια χέρια.”
Πρέπει να προσθέσουμε την Mahsa Mougouyi, 18 ετών, που ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου στο Ισπαχάν, και την Hannaneh Kia, 22 ετών, φοιτήτρια καλλιτεχνικών σπουδών, που δολοφονήθηκε με καραμπίνα στο Nowshahr, μια τοποθεσία στο Mazanderan (βόρεια της χώρας).
Ο θάνατος της Hadis Nadjafi, 20 ετών, που σκοτώθηκε με πολλές σφαίρες από κυνηγετικό όπλο – πολλά βλήματα αφαιρέθηκαν από το σώμα της – στο Karaj, είχε μεγάλο αντίκτυπο: πολύ πριν από τις διαδηλώσεις, ενσάρκωσε τον πόθο για ελευθερία μιας μερίδας της νεολαίας, μη διστάζοντας στο TikTok να ανέβει στη σκηνή με πολύ στενά ρούχα, παρουσιάζοντας χορογραφίες που σκανδάλιζαν τους “gasht-e ershad” (κυριολεκτικά “οι κύκλοι για την επιβολή του ισλαμικού προσανατολισμού”).
Λίγο πριν σκοτωθεί, δημοσίευσε ένα βίντεο με τον εαυτό της καθ’ οδόν προς τη διαδήλωση, εξηγώντας ότι πήγαινε εκεί για να θυμηθεί ότι ήταν μέρος του κινήματος.
Η Σεταρέχ Τατζίκ, μια 17χρονη Αφγανή της οποίας η οικογένεια είχε διαφύγει από τους Ταλιμπάν, ξυλοκοπήθηκε επίσης μέχρι θανάτου. Και η μικρή Mona Naghibi, 8 ετών, σκοτώθηκε στις 23 Οκτωβρίου από ελεύθερο σκοπευτή του καθεστώτος ενώ πήγαινε στο σχολείο στο Zahedan.
Γνωρίζοντας τα ψέματα του καθεστώτος ότι τα θύματα της καταστολής πέθαναν από ασθένειες ή αυτοκτόνησαν, η νεαρή δημοσιογράφος Ναζίλα Μαρουφιάν Nazila Maroufian έγραψε στο Twitter λίγο πριν από τη σύλληψή της στις 3 Νοεμβρίου ότι δεν είχε ούτε “την επιθυμία να αυτοκτονήσει” ούτε υπέφερε από “υποκείμενες ασθένειες”.
Αφόρητα βασανιστήρια
Ορισμένες όμως “dokhtar-e Iran” πράγματι θελήσαν να βάλουν τέλος στη ζωή τους μετά από ιδιαίτερα σκληρές συλλήψεις ή ανακρίσεις.
Η 19χρονη Yalda Aghafazeli αυτοκτόνησε στις 10 Νοεμβρίου, μόλις δύο ημέρες μετά την απελευθέρωσή της από τη γυναικεία φυλακή Qarchak, όπου κρατούνταν επί 11 ημέρες μετά τη σύλληψή της στην πλατεία Επανάστασης στην Τεχεράνη. Σε ηχητικά μηνύματα που κυκλοφόρησαν οι συγγενείς της, μιλάει για τα βασανιστήρια που υπέστη κατά την κράτηση και λέει ότι “δεν έκλαψε ποτέ, μόνο ούρλιαζε πολύ δυνατά. Τόσο δυνατά και για τόση ώρα που η φωνή της έσπασε.
Η Hasti Hossein Panahi, μια άλλη Κούρδισσα μαθήτρια λυκείου, ηλικίας 16 ετών, βρίσκεται σε κώμα αφού πήδηξε από αυτοκίνητο στις 9 Νοεμβρίου στο Dehgolan, στο ιρανικό Κουρδιστάν. Σύμφωνα με την κουρδική αντιπολίτευση, επέστρεφε μετά από κάλεσμα από τους etela’ati (“πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών”), οι οποίοι την είχαν απειλήσει ότι αν δεν συνεργαζόταν μαζί τους, θα δημοσίευαν ένα βίντεο που θα την έδειχνε να σκίζει το πορτρέτο του Χομεϊνί στα τετράδιά της και θα την απέβαλαν από το σχολείο της.
Υπάρχει φόβος ότι ο αριθμός των αυτοκτονιών θα είναι μεγαλύτερος, καθώς ορισμένοι γονείς, ιδίως για θρησκευτικούς λόγους, αρνούνται να γνωστοποιήσουν ότι η κόρη όπως αυτοκτόνησε.
«Ζώντας όπως στο Λος Άντζελες
«Είναι σαν όλα αυτά τα κορίτσια να είναι μέλη της οικογένειάς μας», λέει μια Ιρανή που ζει μεταξύ Παρισιού και Τεχεράνης και επικοινωνεί στα κοινωνικά δίκτυα με το ψευδώνυμο “Sirine Alkonost”. Η συμμετοχή τους στο κίνημα δεν πρέπει να υποβαθμίζεται: έχει αντίκτυπο σε αυτό. Είναι κι αυτές φορείς του. Είναι οι φορείς της ταυτότητάς του, ίσως ακόμη και της αλλαγής της φύσης του. Δεν είναι θύματα προς προστασία, ακόμη και αν, επειδή είναι ανήλικες, λαμβάνεται μεγάλη μέριμνα για την απόκρυψη της ταυτότητάς τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εμφανίζονται πάντα με γυρισμένη πλάτη.
Η Γαλλοϊρανή κοινωνιολόγος Azadeh Kian, διευθύντρια του Κέντρου Διδασκαλίας, Τεκμηρίωσης και Έρευνας Φεμινιστικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Paris-Diderot και συγγραφέας του βιβλίου Γυναίκες και εξουσία στο Ιράν (Michalon, 2019), αμφισβητεί ωστόσο τη σημασία τους στο κίνημα:
“Σκίζοντας τα πορτραίτα του Ανώτατου Οδηγού ή δείχνοντάς του το δάχτυλο, ήταν οι πρώτες που παραβίασαν τους κώδικες με πολύ σημαντικό τρόπο σε ορισμένα σχολεία και λύκεια, ωστόσο μπορούμε να πούμε ότι για όλα αυτά είχαν αντίκτυπο σε ολόκληρο το κίνημα; Το επηρέασαν, ναι, σίγουρα. Νομίζω όμως ότι ήταν αρχικά οι 18 έως 22 ετών αγόρια και κορίτσια, αυτές και αυτοί που ξεκίνησαν το κίνημα, και που επίδρασαν ή επηρέασαν τις μαθήτριες λυκείου, γυμνασίου, ακόμη και τις μαθήτριες δημοτικού, που θέλησαν να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους.
Η Azadeh Kian συνεχίζει: “Γνωρίζουμε επίσης ότι εδώ και καιρό υπάρχει ένα κίνημα στα λύκεια που δεν ανέχεται πλέον τις εντολές του Ισλαμικού Κράτους, συμπεριλαμβανομένης της υποχρεωτικής χρήσης της μαντίλας. Επομένως γιατί να τη φορέσουν σε ένα σχολείο θηλέων, αφού είναι μόνο κορίτσια; Για να μην αναφέρουμε το γεγονός ότι δημιουργεί κάθε είδους προβλήματα, ειδικά στα μαλλιά.
Για να πάνε να διαδηλώσουν, πολλές από αυτές τις έφηβες πρέπει πρώτα να ξεφύγουν από την επιτήρηση των γονιών τους. Άλλες προσπαθούν να τους καθησυχάσουν κάνοντάς τους να πιστέψουν ότι δεν θα πάρουν κανένα ρίσκο ή ότι θα μείνουν μακριά από τις συγκρούσεις. Αλλά η μάχη τους αφορά εξίσου τα κοινωνικά δίκτυα, μέσα από τα οποία έχει μεγαλώσει η Ιρανική νεολαία, ζουν καθημερινά και γενικά τα κατέχουν σε πολύ νεαρή ηλικία, συχνά από τα 12 τους χρόνια.
«Τα κοινωνικά δίκτυα ήταν καθοριστικά για την ηλικιακή ομάδα μεταξύ 12 και 16 ετών», επιμένει η Azadeh Kian. Βλέπω την επιρροή τους, αλλά και τον κίνδυνο, δηλαδή να μπερδέψουν το εικονικό με το πραγματικό, να πιστέψουν ότι όλα θα αλλάξουν με το κούνημα ενός δακτύλου, να πιστέψουν ότι αν δείξουν στον Ανώτατο Οδηγό το μεσαίο δάχτυλο, θα αλλάξει η κατάσταση, επειδή όλοι θα έχουν δει τη χειρονομία τους στα ίδια δίκτυα. Είναι ενδιαφέρον να βλέπουμε τη μαζική προσκόλλησή τους στο κίνημα, αλλά η πράξη τους δεν είναι πραγματικά πολιτικοποιημένη. Δεν υπάρχει σε αυτές η ανάλυση της φύσης του καθεστώτος, ούτε πολιτικά ή οικονομικά αιτήματα. Θέλουν να ζήσουν όπως άλλα νεαρά κορίτσια στον κόσμο, όπως στο Λος Άντζελες, ή μάλλον όπως η ιρανική διασπορά στο Λος Άντζελες ή αλλού… Πρόκειται λοιπόν ουσιαστικά για ατομικά αιτήματα: να μη φοράνε τη μαντήλα, να μην ενοχλούνται σε κάθε ευκαιρία από την αστυνομία ηθικής, να έχουν φίλο…”.
«Αλλά”, προσθέτει η κοινωνιολόγος, “καθώς κάτω από το ισλαμικό καθεστώς τα πάντα είναι πολιτικά, τα αιτήματα αυτά γίνονται πολιτικά. Η γενιά του “πράσινου κινήματος” [που διαμαρτυρήθηκε κατά των νοθευμένων εκλογών του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ το 2009 – σημείωση του συντάκτη] ή εκείνη της ισλαμικής επανάστασης του 1979 ήταν πολύ πιο πολιτικοποιημένη. Σήμερα, άνθρωποι σκοτώνονται για ένα κομμάτι ύφασμα. Είναι τρομακτικό!
