του Χρήστου Ρέππα,

Τα βιβλία που παρουσιάζουμε εδώ είναι χαρακτηριστικά της βιβλιογραφικής παραγωγής για την επανάσταση του 1821 που εκδόθηκαν για τα 200 χρόνια της ελληνικής επανάστασης ή και κάποια χρόνια πριν από την επέτειο. Είναι ενδεικτικά των ρευμάτων και των προσεγγίσεων για την επανάσταση, γι’ αυτό και αξίζουν να προσεχτούν μαζί βέβαια με πολλά άλλα που ο πίνακας της παρουσίασης δεν περιέλαβε, για να είναι σύντομος και προσιτός στον ενδιαφερόμενο. Οι μικρές παρουσιάσεις που γίνονται σε κάποια απ’ αυτά δεν αποτελούν κριτική , αφού κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε την ξεχωριστή παρουσίαση του καθενός απ’ αυτά. Είναι απλώς μια πρώτη παρουσίαση- γνωστοποίηση από την πλευρά μας.

ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΕΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

1. Σπ. Ασδραχάς , Η Πρωτόγονη Επανάσταση , εκδ. ΕΑΠ , Αθήνα 2019 , Πρόλογος Ν. Θεοτοκά

2. Λ.Σοφία – Μαρίνος Σαρηγιάννης Οθωμανικές Αφηγήσεις για την Ελληνική Επανάσταση Από τον Γιουσούφ Μπέη στον Αχμέτ Τζεβελέντ Πασά. Ε.Ι.Ε /Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών , Αθήνα 2019

3. Λ. Μοίρας , Η Ελληνική Επανάσταση μέσα από τα μάτια των Οθωμανών , εκδ. ΤΟΠΟΣ , Αθήνα 2020

4. Μαρία Χριστίνα Χατζηιωάννου ,Στη δίνη της Χιακής καταστροφής (1822). Διασταυρούμενες ιστορίες και συλλογική ταυτότητα, Ιστορική Βιβλιοθήκη 1821, Ε.Ι.Ε /Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών , Αθήνα 2021

5.Ευτυχία Δ. Λιάτα , Εκ του υστερήματος αρμάτωσαν… Η φρεγάτα «Τιμολέων» στην Επανάσταση του 1821. Ιστορική Βιβλιοθήκη 1821, Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών , Αθήνα 2020

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ

1. Δ. Αρβανιτάκης , Η Αγωγή του Πολίτη , Η γαλλική παρουσία στο Ιόνιο (1797- 1799) και το έθνος των Ελλήνων, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2020

Το έργο αποτελεί την πιο συστηματική και αναλυτική διαπραγμάτευση της γαλλικής παρουσίας στα Επτάνησα την περίοδο 1797-1799 που έχει γίνει μέχρι σήμερα. Μέσα από έναν τεράστιο όγκο πηγών και βιβλιογραφίας ο συγγραφέας αναδεικνύει τη μεγάλη κοσμοϊστορική αλλάγή που συντελέστηκε την περίοδο αυτή, με την κατάργηση της βενετικής κυριαρχίας και των αναχρονιστικών θεσμών της , την εγκαθίδρυση δημοκρατικών θεσμών στο πνεύμα της γαλλικής επανάστασης του 1789 και τη διαμόρφωση πολιτικής αυτοσυνειδησίας που οδηγεί στην ενική συγκρότηση και ανεξαρτησία. Η κατάργηση της βενετικής κυριαρχίας έχει ως αποτέλεσμα την κατάργηση της ιδιότητας του υπηκόου και την ανάδυση ιδιότητας του πολίτη , η οποία αναγνωρίζεται ως φυσικό και αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα. Αναδεικνύεται ακόμα η μεγάλη ιδεολογική αντίδραση του Πατριαρχείου στις ιδέες αυτές που κινείται στο πλάισιο των απαιτήσεων του οθωμανικού κράτους για την ευταξία του ποιμνίου και τη διατήρηση της υπάρχουσας τάξης της αυτοκρατορίας. Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας “η ανατροπή του 1797 και ο θάνατος της Βενετίας η πλήρης διατάραξη των ισσοροπιων στην Ανατολική Μεσόγειο, άφιξη της Γαλλίας στα κράσπεδα της επικράτειας του σουλτάνου και η αποκάλυψη των σχεδίων του Ρήγα – ομόκεντροι κύκλοι που γεννήθηκαν από το 1789 – οδήγησαν στην εκρηκτική διάδοση των νέων ιδεών στον κόσμο των ραγιάδων”.

2. Μ. Δεληβοριά , Ο Αγώνας του ’21 και η υπονόμευσή του Οι σύγχρονες μαρτυρίες και η κρίση του Σολωμού, εκδ. ΑΓΡΑ

3. Κ.Θ. Δημαράς , Νεοελληνικός Διαφωτισμός , εκδ. ΕΡΜΗΣ ,

4. Π. Κιτρομηλίδης , Νεοελληνικός Διαφωτισμός , εκδ. ΜΙΕΤ , Αθήνα 2009

5. Δ.Ψαρράς , Πως συλλογάται ο Ρήγας; Επιστροφή στις πηγές , εκδ. Πόλις , Αθήνα 2020

6. Ρέππας Χρήστος , Διαφωτισμός και Επανάσταση, Η ριζοσπαστική ιδεολογία της Ελληνικής Νομαρχίας , Αθήνα 2021 , εκδ. Κ.Ψ.Μ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

1. Σπ. Αλεξίου , 21 ρωγμές στην επίσημη ιστορία για το 1821, εκδ. Τόπος, Αθηνα 2021

2. Λ.Παπανικολάου , Κοινωνική Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 19ου αιώνα εκδ. Σύγχρονη Εποχή.

3. Λ. Παπανικολάου , Η Καθημερινή ιστορία του εικοσιένα., εκδ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 2007

4. Δ. Παπανικολόπουλος , Το 1821 ως επανάσταση. Γιατί ξέσπασε και γιατί πέτυχε. Εκδ ΕΝΑ – Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών , Αθήνα 2021

5. Β.Κρεμμυδάς , Η Ελληνική Επανάσταση , εκδ. Gutenberg , Aθήνα

6. Β.Κρεμμυδάς , Από τον Σπυριδωνα Τρικούπη στο σήμερα Το εικοσιένα στις νέες ιστοριογραφικές προσεγγίσεις , Εισαγωγικός τόμος στην Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως του Σπυρίδωνος Τρικούπη , εκδ. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων , Αθήνα 2007

7. Μark Mazower: Η Εληνική Επανάσταση , εκδ. Αλεξάνδρεια , Αθήνα 2021

8. Π.Πιζάνιας , Η Ελληνική Επανάσταση , 1821-1830 ,εκδ. ΕΣΤΙΑ

   Το βιβλίο αποτελεί μια συνολική παρουσίαση της ελληνικής επανάστασης με αναφορά στα προεπαναστατικά χρόνια , την επαναστατική συγκυρία και την οργάνωση του αγώνα για την ελευθερία , το διεθνές πλαίσιο της εποχής , τον κοινωνικό χαρακτήρα των δυνάμεων του επαναστατικού πολέμου και τη συγκρότηση του εθνικού κράτους που προέκυψε μεσα από την επαναστατική διαδικασία. Θεωρεί το 1821 ως μια επαναστατική διαδικάσία μέσα από την οποία οι αγωνιζόμενοι ραγιάδες , στηριζόμενοι στις δικές τους δυνάμεις κατέλυσαν την οθωμανική κυριαρχία και μετεξελίχθηκαν σε πολίτες ενός εθνικού κράτους. Γίνεται λόγος για έναν επαναστατικό πόλεμο με μαζική λαϊκή συμμετοχή , ο οποίος έχει , όπως διαπιστώνει ο συγγραφέας, “ιδεολογική και γεωπολιτική σημασία για ολόκληρη την Ευρώπη και τη Μεσόγειο.” Το βιβλίο είναι στηριγμένο σε πλούσια αρχειακή έρευνα και γερή βιβλιογραφική υποδομή . Στο υστερόγραφο του βιβλίου διαπιστώνεται ότι : “ η ελληνική επανάσταση δεν αποτέλεσε ούτε για μια στιγμή ένα μεμονωμένο γεγονός , περιορισμένο στον πόλεμο Ελλήνων και Οθωμανών , ποτέ δεν υπήρξε μια αποκλειστικά εσωτερική υπόθεση της αυτοκρατορίας του Σουλτάνου.’ (σελ. 239) , ενώ θ’ αναφερθεί στη ομιλία του βρετανού πρωθυπουργού F.J.R.V.Goderich : “ότι ο λόγος που αναμειχθήκαμε στο ελληνικό ζήτημα δεν είναι για ν’ απαλλάξουμε τους Έλληνες από την Οθωμανική κυριαρχία {αλλά} για να σταματήσει μια μια γενικευμένη αναστάτωση και σύγχυση σε όλη την Ευρώπη {…} για να προλάβουμε έναν γενικευμένο πόλεμο.” (σελ.239 του βιβλίου)

9. Γ.Μηλιός, 1821, Ιχνηλατώντας το Έθνος , το Κράτος και τη Μεγάλη Ιδέα , εκδ. Αλεξάνδρεια, 2020

   Συνέντευξη του συγγραφέα στο τεύχος 10 του Σελιδοδείκτη , σελ. 69-74

10. Α.Χατζής, Ο Ενδοξότερος Αγώνας . Η ελληνική Επανάσταση του 1821, εκδ. Παπαδόπουλος, Αθήνα 2021.

    Βασικός στόχος του συγγραφέα είναι να γραφτεί ένα βιβλίο για το ευρύ κοινό που όμως είναι καλά τεκμηριωμένο και χωρίς εκπτώσεις. Το βιβλίο ολοκληρώνεται μέχρι τις αρχές του 1823 , ενώ θ’ ακολουθήσει και δεύτερος τόμος που θ’ ολοκληρώνει την ιστορία της επανάστασης. Η διαπραγμάτευση του θέματος έχει ως υπόβαθρό της τη φιλελεύθερη αντίληψη της ιστορίας , μέσα από την οποία βλέπει την ανέλπιδη , όπως τη χαρακτηρίζει επιτυχία της επανάστασης σε δύο πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν , τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη που σταθεροποίησε στρατιωτικά την επανάσταση, και τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο που την αναβάθμισε σε διεθνές γεγονός ενεργοποιώντας τον διπλωματικό ανταγωνισμό. (σελ. 596-597).Το βιβλίο εντάσσεται στο ιδεολογικό ρεύμα του φιλελεύθερου εκσυγχρονισμού και αποτελεί ίσως την πιο χαρακτηριστική ανάλυση για την επανάσταση από το ρεύμα αυτό.

11. Διονύσης Τζάκης Η μεταστροφή του Καραϊσκάκη , Από τον κλεφταρματολισμό στην επανάσταση. Εκδόσεις ΕΑΠ , 2021

    Το βιβλίο αναφέρεται στη ριζική αλλαγή μεταμόρφωση του Καραϊσκάκη, από έναν κλερταρματολό στα πρώτα χρόνια της επανάστασης που συγκρούεται με την νεοδημιουργημένη επαναστατική εξουσία για τη νομή των αρματολικίων της περιοχής του, σε στρατιωτικό ηγέτη της επαναστασης. Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας η “ριζική αλλαγή του Καραϊσκάκη στη διάρκεια των επαναστατικών χρόνων αντιμετωπίζεται στην παρούσα μελέτη ως μια σύνθετη ως προς την κατάληξη της διαδικασία, η οποία μπορεί να κατανοηθεί σε συνάρτηση με την κοσμογονία και ειδικά στο κοινωνικό περιβάλλον των οπλαρχηγών στις ορεινές επαρχίες της Ρούμελης” (σελ. 15)

12. Γ. Μαργαρίτης , Ενάντια σε Φρουρά και τείχη 1821,Μια μικρή εισαγωγή για την Ελληνική Επανάσταση. (Αθήνα, 2020)

13. Γ. Μαργαρίτης , Η υπεράσπιση της ελεύθερης Ελλάδας. 1825-1827. Οι κρίσιμες αναμετρήσεις που οδήγησαν στη θεμελίωση της ελληνικής ανεξαρτησίας (Αθήνα, 2021

14. Ιστορικό Τμήμα Κ.Ε Κ.Κ.Ε 1821 Η Επανάσταση και οι απαρχές της συγκρότησης του ελληνικού αστικού κράτους , εκδ. ΣΥΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ. Αθήνα 2020

15. Περιοδικό ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ , Αφιέρωμα Επανάσταση 1821 ,τευχ. 14 καλοκάιρι 2021

16. Χ. Κουλούρη Φουστανέλες και Χλαμύδες Για μια πολιτισμική κριτική της ελληνικής ταυτότητας , εκδ. Αλεξάνδρεια , Αθήνα