του Άλκη Ρήγου
Ο τίτλος τούτος μιας σάτιρας του 1820, γραμμένης από τον Νικόλαο Πίκκολο (την οποία έφερε στο φως ο αείμνηστος Φίλιππος Ηλιού στα 1980), ίσως αποτελεί επί της ουσίας τον καλύτερο χαρακτηρισμό του φετινού “Μηνύματος” της “Ιεράc Cυνόδου προς τον ευcεβή λαό για τον εορταcμό τηc 25ηc Μαρτίου”, όπου “οι έλληνες Ορθόδοξοι εορτάζουμε και εφέτος την διπλή θρησκευτική και εθνική πανήγυρη”.
Μια πανήγυρη που προφανώς όσοι και όσες δεν είμαστε Ορθόδοξοι Χριστιανοί, και ευσεβείς από πάνω, δεν δικαιούμαστε να γιορτάζουμε. Δεν ξέρω και ούτε με νοιάζει πόσοι μέσα στην ίδια την εκκλησιαστική Ιεραρχία δικαιούνται να γιορτάσουν ή με ποία επιφοίτηση …Αγίου Πνεύματος θα ανεβρεθούν στους κόλπους της οι ευσεβείς, που προφανώς υπάρχουν, και θα χωριστούν από τους μη ευσεβείς, που επίσης προφανώς υπάρχουν.
Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία, εκείνο που εμάς ενδιαφέρει είναι το περιεχόμενο του κειμένου που σήμερα διαβάζεται, χωρίς αντίλογο, από τα “Ιερά Βήματα όλων των Ορθοδόξων εκκλησιών”.
Πρόκειται για ένα κείμενο – απόδειξη, αυτού που πάλι ο Φίλιππος Ηλιού είχε καταγγείλει, ως ιδεολογική χρήση της ιστορίας.
Ένα κείμενο που επιχειρεί μέσα από μια άχρονη, επιλεκτικά ιδεαλιστική, ηρωικά προσωποκεντρική και πάντα ελληνοχριστιανική προβολή του ιστορικού χθες, να βγάλει την Εκκλησία από τη σημερινή δεινή θέση που έχει περιέλθει, να ταυτίσει και πάλι το έθνος και την επανάστασή του με αυτήν, να αμυνθεί απέναντι στη πλειονότητα των πολιτών που ζητούν τον χωρισμό της από το Κράτος.
Τουλάχιστον θα μπορούσε να το κάνει πιο διακριτικά και έξυπνα, γιατί με τον τρόπο που είναι γραμμένο προσβάλλει την κοινή νοημοσύνη, ακόμη και τις διάχυτες στερεοτυπικές ιστορικές γνώσεις, αναδεικνύοντας όμως τις βαθύτερες αντιδραστικές και φανατικές προσκολλήσεις της.
Παράδειγμα χαρακτηριστικό, που και μόνο του αρκεί: από τα ονόματα των ιερωμένων που πήραν μέρος στον Αγώνα -λες και κανείς αμφισβήτησε τη συμμετοχή και κληρικών στην Επανάσταση- λησμονείται επιδεικτικά εκείνο του …Παπαφλέσσα!
Παράδειγμα επίσης χαρακτηριστικό: η αναφορά, στην πρώτη κιόλας σελίδα του κειμένου, για προφανέστατους λόγους, μιας πρότασης του αείμνηστου (κομμουνιστή!) ιστορικού Νίκου Σβορώνου, ότι από τον 15ο ως τον 17o αιώνα η εκκλησία υπήρξε η κατευθυντήρια δύναμη του έθνους. Η φράση, χωρίς καμιά παραπομπή, ξεκομμένη από το υπόλοιπο κείμενο, οδηγεί σε αυτό που προαναφέραμε ως επιλεκτική χρήση του ιστορικού γεγονότος, σε στρέβλωση της αντίληψης του Σβορώνου για το ρόλο της εκκλησίας στην Επανάσταση, σε κοινό προπαγανδιστικό τέχνασμα.
Στην |Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας|, (εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1976) στη σελ. 49, την ίδια από όπου το παράθεμα, ο Σβορώνος συνεχίζει, λίγες σειρές πιο κάτω, αναφέροντας ότι ο πατριάρχης |”Γεννάδιος γράφει εναντίον των ελληνιζόντων και του αρχηγού τους Πλήθωνα, που τα έργα του αναθεματίζονται και καίγονται. Ο ανθρωπισμός εγκαταλειμμένος απ’ την Εκκλησία, συνεχίζει ωστόσο να καλλιεργείται από τους Έλληνες λογίους που κατέφυγαν στη Δύση”.| Στη σελ. 57 γράφει για το πώς και το γιατί η εκκλησία, από το 1700 και μετά, “γίνεται συντηρητική ως την αντίδραση…”. Στην επόμενη σελ. 58 αναφέρει, ότι |”η εθνική ιδέα αποδεσμεύεται στην αρχή από την αυτοκρατορική βυζαντινή ιδέα, ύστερα στον 18ο αιώνα από την ιδέα της ορθοδοξίας, για να φτάσει προς το τέλος του αιώνα στην πλήρη ωριμότητα και καθαρότητα”|!
Με περίσσια γενικότητα, το κείμενο της “Ιεράc Cυνόδου” δεν φαίνεται, τουλάχιστον σε πρώτη ανάγνωση, να αναφέρεται στα γνωστά μυθεύματα περί λαβάρου και 25ης Μαρτίου ή περί “κρυφού σχολειού”. Ας δούμε όμως πώς αυτά διαχέονται ως δεδομένα: ο Παλαιών Πατρών Γερμανός καταγράφεται πρώτος στον κατάλογο των πρωταγωνιστών κληρικών του αγώνα, ενώ |”ο απλός παπάς και ο καλόγερος έγιναν φορείς της στοιχειώδους μορφώσεως των ελληνοπαίδων άλλοτε φανερά και άλλοτε κρυφά, αναλόγως των συνθηκών”|!
Και βέβαια, δεν βρίσκεται ούτε μια αράδα στο κείμενο για τις μεγάλες Σχολές και τα Γυμνάσια στη Σμύρνη, τη Χίο, τα Γιάννενα, τη Μυτιλήνη, την ίδια την Κωνσταντινούπολη. Ή στην προσπάθεια του Γρηγορίου του Ε’ να τα κλείσει, γιατί τολμούν να διδάσκουν, ανάμεσα στα άλλα βλαβερά, |”ότι η γη είναι στογγύλη ενώ είναι τοις πάσι γνωστόν ότι αύτη είναι επίπεδος…”|! Το κυνήγι που εξαπολύει η Σύνοδος εναντίον των δασκάλων αυτών των σχολείων, ανάμεσα στα 1819-1821, με τις γνωστές εγκυκλίους και πατριαρχικές διδασκαλίες, τον σκληρό αφορισμό της Επανάστασης και τους ύμνους προς τον Σουλτάνο, που |”ο Θεός ύψωσεν την βασιλείαν του περισσότερον από κάθε άλλην δια να αποδείξη αναμφιβόλως ότι θείω εγένετο βουλήματι…”! (Πατριαρχική Διδασκαλία|, 1798). Την αγωνία να καταστραφεί η Χάρτα του Ρήγα: |”Διότι πλήρης υπάρχει εν αυτή σαθρότης εκ των δολερών εννοιών…| [οι οποίες] |δύνανται να προξενήσωσιν βλάβην ψυχικήν και σωματική”|. Τις επιθέσεις, από σειρά Ιεραρχών, εναντίον των διαφωτιστών -φωταδιστές τους αποκαλούν ειρωνικά και σήμερα κάποιοι νεοορθόδοξοι- κυρίως του Κοραή, του Κούμα, του Βενιαμίν του Λέσβιου ή αργότερα του Καϊρη και του αρχιμανδρίτη Θεόκλητου Φαρμακίδη -άλλου εξωβελιστέου και αιωνίως υπόλογου ενώπιον τις εκκλησιαστικής εξουσίας- και τόσων ακόμη. Και φυσικά, το κείμενο δεν κάνει λόγο για τη Σύνοδο στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, στις… 23 ή 27 Μαρτίου 1821, με θέμα |”περί καθαιρέσεως των φιλοσοφικών μαθημάτων”|, ενώ έχουν ήδη αρχίσει οι συλλήψεις και οι σφαγές χριστιανών στην Πόλη. Ούτε βέβαια για το μίσος εναντίον τού |”νυν θρυλούμενου συστήματος της ελευθερίας… δέλεαρ του διαβόλου και φαρμάκι ολέθριον δια να κατακρημνήσειν τους λαούς εις την απώλειαν και ακαταστασίαν…”| (Πατριαρχική Διδασκαλία, 1798).
Ούτε για τις αντιλήψεις περί του γένους των Γάλλων, που |”ο πονηρός και αρχέκακος όφις αφού δολίως επλάνεσε την ανθρωπότητα επινοήσας το γένος των, δεκτικότερον της πονηρίας, έχυσε δαψιλώς εις τας ψυχάς αυτών τον ιόν της αποστασίας…| [αναδεικνύοντας τους] |ολετήρας της ανθρωπότητος, αντάρτας του Θεού και λυμέωνας της ευταξίας και ειρήνης”| (Πατρ. Διδ., 1798). Και τις οποίες αντιλήψεις, έχοντάς τες εγκολπωθεί ο τωρινός Αρχιεπίσκοπος των Ελλήνων Ορθοδόξων, τους κάλεσε, πριν δυο τρία χρόνια, να απαλλαγούν από τις αθεϊστικές και λαϊκές συνέπειες της Επανάστασής τους!
Και ως ήταν αναμενόμενο, το κείμενο που σήμερα διαβάζεται από του άμβωνος των εκκλησιών όλης της χώρας, δεν αναφέρει ούτε μια λέξη για τον διεθνή αντίκτυπο της Επανάστασης, την πανβαλκανική της εκκίνηση, τον φιλελεύθερο χαρακτήρα των Επαναστατικών Συνταγμάτων, τις χιλιάδες των αλλοδόξων ή αθέων που ήρθαν και πολέμησαν και πέθαναν για αυτήν, τους καρμπονάρους τους ελευθεροτέκτονες Φιλικούς κ.λπ.
Αυτά δεν χρειάζεται να τα ξέρει το “χριστεπώνυμον πλήρωμα”. Ας αρκεστεί στο απλό: |”τα ιδανικά όλων των Αγωνιστών του 1821 ήσαν ελληνορθόδοξα και συνοψίζονται στη φράση που έγραψε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, στην προμετωπίδα της Προκηρύξεώς του τον Φεβρουάριο του 1821 ‘Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος'”|.
Και εδώ όμως, η συνεχής και επιμελής παρασιώπηση και η στερεοτυπική αναφορά: εκτός από το έμβλημα του οικοσήμου του πρίγκιπα, απ’ όπου η φράση, η επαναστατική εκείνη Προκήρυξη περιέχει και άλλα ενδιαφέροντα, τα οποία αξίζει, μια και μας τη θύμισε η Ιερά Σύνοδος των Ορθοδόξων, να τα καταγράψουμε. Αυτά που μιλάνε για τις ελευθερίες, υπέρ των οποίων πολεμούν οι λαοί της Ευρώπης, και |”μας καλούν εις μίμησιν”|, για την επανάσταση στην Ισπανία και κυρίως για το βαθύ δημοκρατικό νόημα του αγώνα:
|”Το έθνος συναθροιζόμενον, θέλει εκλέξει τους Δημογέροντάς του και εις την υψίστην ταύτην Βουλήν, θέλουσιν υπείκει όλαι μας αι πράξεις …”.|
Όλες και όλων, χωρίς εξαιρέσεις και προνομιακές διαπλοκές και διασυνδέσεις. Ενώ, αντίθετα, τέτοιου είδους και ήθους “πνευματική τροφό”, σαν την “Ιερά Cύνοδο” και τη “διδασκαλία” της, δεν χρειαζόμαστε!
Πηγή: http://avgi-anagnoseis.blogspot.gr/2008/05/1821.html
Εικόνα εξωφύλλου: Οι Αδιάφθοροι (1967), Νίκος Εγγονόπουλος
