Γαλλία: “Εσείς που γνωρίζετε”: ανοιχτή επιστολή φοιτήτριας για την πανεπιστημιακή επισφάλεια στον καιρό της πανδημίας

της Tiffany Allard, Μεταπτυχιακής Φοιτήτριας Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης

«Ευτυχισμένος ο μαθητής που, όπως ο ποταμός, ακολουθεί/παρακολουθεί την διαδρομή/το μάθημά του χωρίς να βγει από την κοίτη/το κρεβάτι του.» ⁱ Αυτή η διάσημη γαλλική παροιμία σήμερα τείνει να πάρει τη χροιά του σαρκασμού. Μεταξύ απομόνωσης, σχολικής διαρροής και οικονομικών δυσχερειών, τούτη δω η μαρτυρία θέτει ερωτήματα σχετικά την αναπόσπαστη σύνδεση της φοιτητικής μοναξιάς, της απανθρωποποίησης της γνώσης και των συνεπειών τους στον σύγχρονο πολιτισμό.

Εσείς που γνωρίζετε, γνωρίζετε πως αν «ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον», η ψηφιακή τεχνολογία δεν αποτελεί παρηγοριά στις ανθρώπινες σχέσεις;

Όχι, ένα δωμάτιο 9m²  δεν έχει κανένα στοιχείο ποιητικού θύλακα κατάλληλου για την πνευματική απόσυρση του μοναχικού στοχαστή. Η απομόνωση σ’ αυτά τα καταλύματα, συχνά σε σπαρτιατικές συνθήκες, δεν καταφέρνουν να κρύψουν την φοιτητική αγωνία που περικλείουν. Εδώ κι εκεί στοιβάζονται ρούχα, ενθυμήματα παντός τύπου, βιβλία και γραμμένα χαρτιά, κειμήλια μοναδικά των μαθημάτων του παρελθόντος με τη φυσική μας παρουσία, που τα κοιτώ με νοσταλγία. Θα εκπλαγείτε αν δείτε όλα όσα μπορεί να χωρά ένα φοιτητικό κατάλυμα 9m². Δυστυχώς, σήμερα κρατάμε μόνο το αβυσσαλέο κενό που αυτό το μικρό κελί αφήνει βαθιά μέσα στον καθέναν από μας.

Το γραφείο και η καρέκλα μου έχουν γίνει οι μόνοι ζωτικοί μου χώροι, στους οποίους είμαι προσαρτημένη περί τις 17 ώρες την ημέρα. 17 ώρες, δηλαδή 141.67% της μέγιστης διάρκειας μιας εργάσιμης μέρας ενός μισθωτού στη Γαλλία. Στη διάρκεια της μέρας μου, περνώ το 50% του χρόνου μου πιέζοντας τον εαυτό μου να συγκεντρωθώ στη δουλειά μου, να ξεγελώ την πλήξη μου, τη μοναξιά μου, τη θλίψη, την οργή μου. Όσο για τη σύνδεση wifi, παρότι οι παλιοί μας αποκαλούν «γενιά της οθόνης», οι φοιτητές αισθανόμαστε περισσότερο αποσυνδεδεμένοι από ποτέ, ψηφιακά μιλώντας. Συντήρηση του δικτύου, κορεσμός των πλατφορμών, προγράμματα τηλεφωνίας με ελάχιστη χρέωση – που δεν μας επιτρέπουν να κάνουμε επαρκή διαμοιρασμό της σύνδεσης για να διασφαλίσουμε τα μαθήματά μας μέσω τηλεδιάσκεψης -, αυτή είναι η πραγματικότητα της «γενιάς της οθόνης»: μια ψηφιακή έρημος που συνεπάγεται ένα επικοινωνιακό κενό.

Εσείς που γνωρίζετε, γνωρίζετε πως η ακούσια απομόνωση ξεθωριάζει το βλέμμα και υποβιβάζει τη σκέψη;

Το κρεβάτι μου έχει γίνει το καταφύγιό μου, ένας τόπος όπου εξαφανίζομαι από την πραγματικότητα για ώρες, στον ύπνο που σε παρασύρει όλο και περισσότερο και σε αναπαύει όλο και λιγότερο. Μια γνωστή από το λύκειο μου ομολόγησε τις προάλλες ότι κοιμάται 9-12 ώρες την ημέρα για να ξεφύγει από τα άγχη του εγκλεισμού, κλείνοντας το μήνυμά της λέγοντας μου εμπιστευτικά: «έχω την εντύπωση πως είμαι τρελή, και πως πνίγομαι σιγά σιγά.» Παράξενη σύμπτωση με την δική μου περίπτωση, θα μου πείτε. Αυτό που βλέπετε εδώ είναι σύμπτωμα των φοιτητών σε όλη τη χώρα. Δεν πρόκειται για άλλη μια δακρύβρεχτη ιστορία, αλλά για ένα κοινωνικό γεγονός, αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών με άμεσες συνέπειες στην γαλλική κοινωνία.

Όντας αλυσοδεμένοι στα PC και στα έξυπνα κινητά μας, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η προσωποποίηση της μοναξιάς μας, με την ακατάπαυστη – και μάλιστα παράλογη – προσμονή μιας ανθρώπινης επαφής, τα βλέμματά μας ξεθωριάζουν. Η απουσία συζήτησης, αντιπαράθεσης, ανθρωπιάς μας εμποδίζει να «ακονίσουμε το μυαλό μας πάνω στο μυαλό του άλλου», όπως θα έλεγε ο Montaigne. Πώς μπορούμε να παράξουμε σκέψη στο πλαίσιο των σπουδών μας κάτω από τέτοιες συνθήκες; Πώς μια χώρα, με τόσο πλούσια κουλτούρα, μπορεί να αναπαύεται στις δόξες του πανεπιστημιακού της κύρους, θυσιάζοντας μια γενιά νέων φοιτητών, μελλοντικών στοχαστών, ερευνητών, καθηγητών ή επιχειρηματιών; Σας φαίνεται θεμιτό να γνωρίζετε μια γενιά με πλείστες ικανότητες, παρατημένη στον πάγκο, όχι του πανεπιστημίου αλλά της κοινωνίας;

Εσείς που γνωρίζετε, γνωρίζετε πως η απανθρωποποίηση οδηγεί στη δύση των πολιτισμών;

Απανθρωποποιημένη. Έτσι αντιλαμβάνομαι την ίδια μου την ύπαρξη, αλλά και την κοινωνία μέσα στην οποία παριστάνουμε πως εξελισσόμαστε. Ζώντας διαρκώς με εξουσιοδότηση, επικοινωνώντας, καλλιεργώντας τον εαυτό μας, ψυχαγωγούμενοι, και καθοριζόμενοι από αυτά τα εικονικά μέσα, δεν είμαστε ήδη «νεκροί» εδώ και καιρό; Το να αποκόπτεις ένα φοιτητή από τις σπουδές του ισοδυναμεί δυνητικά με το να του στερείς το πάθος του. Σημαίνει, αναμφίβολα, πως του στερείς τη στέρεη μάθηση, την προσωπική ανάπτυξη, την έκπληξη, τις ηθικές, πολιτικές, φιλολογικές και φιλοσοφικές αναζητήσεις. Του στερείς αυτό που δίνει νόημα στη ζωή του. Είναι λοιπόν απολύτως θεμιτό για κάποιους φοιτητές να αναρωτιούνται για ποιο λόγο να κρατάνε στη ζωή ένα κουφάρι άδειο από ζωτική ορμή. Προσωπικά, η μόνη λύση που βρήκα για να εξωτερικεύσω αυτόν τον «πνευματικό θάνατο» ήταν να πάψω να λαμβάνω τροφή για τρεις μέρες. 72 ώρες να νιώθω το κορμί και το πνεύμα μου, εναρμονισμένα, κουλουριασμένα να γρυλλίζουν από οδύνη.

Όμως, αυτή η οδύνη δεν είναι η απόδειξη της ανθρωπιάς μας; Το σώμα μας δεν πρέπει να είναι μια απλή επέκταση αυτών των μηχανών, υπολογιστών και έξυπνων κινητών. Απέναντι στο πολιτισμικό λυκόφως που αιωρούνταν πάνω από τον κόσμο στα μισά του 20^ου αιώνα, ο Τσάρλυ Τσάπλιν διατράνωνε ήδη: «Μη δίνετε τη ζωή σας σ’ αυτά τα απάνθρωπα όντα, αυτούς τους ανθρώπους-μηχανές με μια μηχανή στη θέση του μυαλού και μια μηχανή στη θέση της καρδιάς. Δεν είστε μηχανές!» Ας αποφύγουμε να ξαναπέσουμε στις ίδιες παγίδες με τους μεγαλύτερούς μας. Η γνώση και η ζωή δεν είναι πράγματα μηχανικά, ούτε μηχανοποιήσιμα. Εκεί που η μηχανή είναι εφήμερη, η γνώση αντέχει, όχι μέσα από τα υλικά στηρίγματα της, αλλά μέσα από μια προφορική, και κατά συνέπεια ανθρώπινη, μεταβίβαση. Και κατά την αντίληψή μου, αυτή η διαδικασία ανθρωποποίησης της γνώσης αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ανάπτυξη της κουλτούρας στους κόλπους ενός πολιτισμού.

Το γνωρίζατε;

Εσείς που γνωρίζετε.