της Ευαγγελίας Φρυδά*

Το 1969, στον απόηχο των συγκρούσεων μεταξύ φοιτητών-εργατών και γαλλικού κράτους, τον «Μάη του 68» (Μάης-Ιούνης 1968), ιδρύθηκε το Πειραματικό Πανεπιστημιακό Κέντρο της Vincennes, όπου σπουδαίοι στοχαστές του 20^ου αιώνα δημιούργησαν ένα επαναστατικό κίνημα στη γαλλική σκέψη. Η ίδρυσή του εμφανίζεται στη γραμμή μιας διαδικασίας προβληματισμού που ξεκινά μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και περνάει μέσα από μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση με σκληρή επιλογή και αυστηρό προσανατολισμό (Fouchet 1966)[1], δύο εκπαιδευτικά Συμπόσια (Καν 1966 και Aμιέν 1968)[2], αλλά και σκέψεις και παρατηρήσεις των συνδικάτων, UNEF και SNESUP[3], που αμφισβητούν το εκπαιδευτικό σύστημα και βάζουν στη συζήτηση προτάσεις για την αναδιάρθρωση των πανεπιστημίων. Είναι όμως, κυρίως, αποτέλεσμα μιας σειράς φοιτητικών κινητοποιήσεων, που ενώ αρχικά έμοιαζε να αφορούν σε διεκδικήσεις ατομικών δικαιωμάτων (σεξουαλική ελευθερία, ποπ μουσική, μίνι φούστες κ.ά.), σύντομα έγινε έκδηλο πως το διακύβευμα ήταν η εκ βάθρων αλλαγή ολόκληρης της γαλλικής κοινωνίας προς μια προοδευτική, επαναστατική κατεύθυνση.

Ένας πλανήτης σε αναταραχή

Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 60 φοιτητικά κινήματα, που εκφράζουν πολύ μεγαλύτερα κομμάτια της νεολαίας, αναπτύσσονται παγκοσμίως και ριζοσπαστικοποιούνται μέσα από την αντίθεση τους στους πολέμους και τη στήριξη τους στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, που ξεσπούν σε διάφορες γωνιές του πλανήτη. Οι αντιαμερικανικές/αντιπολεμικές διαδηλώσεις κατά του πόλεμου του Βιετνάμ (1965) φουντώνουν, κοινωνικές αλλαγές συντελούνται στον αγγλοσαξονικό χώρο, και οι διεκδικήσεις για ελευθερία έκφρασης βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, σε ολόκληρο τον κόσμο.[4]

Τα παγκόσμια πρωτοπόρα κινήματα, όπως το γυναικείο και φεμινιστικό κίνημα, το αντιπολεμικό κίνημα, τα κινήματα των μαύρων, τα αντιρατσιστικά κινήματα, το κίνημα για την απελευθέρωση των ομοφυλόφιλων, τα πρώτα κινήματα της οικολογίας βρίσκουν απήχηση και στη Γαλλία, σπάζοντας τις προκαταλήψεις και τον συντηρητισμό της αστικής τάξης, ενώ αρχίζουν να συγκροτούνται οργανώσεις της Επαναστατικής Αριστεράς που παραγκωνίζουν την κυριαρχία των παραδοσιακών Κομμουνιστικών Κομμάτων.

Τα φοιτητικά κινήματα, ανά τον κόσμο, αμφισβητούν τα πανεπιστήμια και τον ρόλο τους, και περνάνε στην ανάληψη μιας ριζοσπαστικής κριτικής της εξέλιξης των κοινωνιών. Η προσπάθεια «υπαγωγής της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο κεφάλαιο» και της σύνδεσης των πανεπιστημίων με την παραγωγή και την οικονομία ήταν το κατάλληλο έδαφος στο οποίο αναπτύχθηκαν οι φοιτητικές κινητοποιήσεις εκείνη την περίοδο και στη Γαλλία[5]. Σε αυτό το πλαίσιο, αναπτύσσεται το φοιτητικό κίνημα του «Μάη του 68», αγκαλιάζεται από την εργατική τάξη και εξελίσσεται σε μια από τις μεγαλύτερες εξεγερσιακές γενικές απεργίες στην ιστορία της Γαλλίας.

Οδεύοντας προς την …άνοιξη

Τη δεκαετία του 1960, παρατηρείται μια ταχύτατη ανάπτυξη των πανεπιστημίων που είχε ήδη ξεκινήσει από το 1945.[6] Ο αριθμός των φοιτητών από 123.000 φτάνει τις 214.000 και το 1967 εκτοξεύεται στις 504.540. Αυτή η εξέλιξη προκαλεί «μαλθουσιανές» αντιδράσεις. Οι τόνοι ανεβαίνουν: στα δημοσιογραφικά ρεπορτάζ που ανακαλύπτουν την «μεγάλη αθλιότητα των Πανεπιστημίων», στις αντεγκλήσεις στα αμφιθέατρα των πανεπιστημίων που είναι «υπερπλήρη», στις συζητήσεις μεταξύ των καθηγητών που αδυνατούν να αποδεχθούν το όλο και «χαμηλότερο επίπεδο των φοιτητών»[7].

Από το 59 έως το 67, σαράντα νέα πανεπιστήμια ιδρύονται σε όλη την επικράτεια για τη επίλυση του στεγαστικού, μεταξύ των οποίων και αυτό της Nanterre (Ναντέρ) το 1964, που θα αποτελέσει ένα από τα κέντρα της εξέγερσης του Μάη του 68.

Το γεγονός ότι η αύξηση του φοιτητικού πληθυσμού συνοδεύεται και με μια σχετική αλλαγή της κοινωνικής σύνθεσης του, αφού αποκτούν πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση νέοι προερχόμενοι από χαμηλά κοινωνικά στρώματα, θεωρείται από πολλούς παράγοντας κοινωνικής προόδου.

Όμως, το 1964, ο Pierre Bourdieu και Jean-Claude Passeron στο βιβλίο τους «Οι Κληρονόμοι: Οι φοιτητές και η κουλτούρα»[8], ξεκινώντας από μια σημαντική στατιστική έρευνα και βασιζόμενοι στην εμπειρική μελέτη της συμπεριφοράς των φοιτητών και των καθηγητών, και στην ανάλυση των κανόνων που διέπουν το πανεπιστημιακό εκπαιδευτικό σύστημα, αμφισβητούν αυτήν την αντίληψη, αναδεικνύοντας τη σημασία της «πολιτισμικής κληρονομιάς»[9] στην παραγωγή των ανισοτήτων, τις οποίες το εκπαιδευτικό σύστημα όχι μόνο δεν εξαλείφει, αντίθετα μάλιστα, τις αναπαράγει και τις ενισχύει. Και καλούν στην υιοθέτηση μιας «ορθολογικής παιδαγωγικής» που να εξουδετερώνει τη δράση των κοινωνικών παραγόντων της πολιτισμικής ανισότητας, η οποία οδηγεί και στην αντίστοιχη κοινωνική[10].

Από τα τέλη του 67, μια διαρκώς αυξανόμενη δυσαρέσκεια απέναντι στον καταπιεστικό χαρακτήρα του κράτους και στην αυταρχική διακυβέρνηση του ντε Γκολ, ιδιαίτερα στους τομείς της εργασίας και της παιδείας, εκδηλώνεται στα γαλλικά πανεπιστήμια. Το φοιτητικό κίνημα που έχει ήδη ριζοσπαστικοποιηθεί από το 60, αντιδρώντας στον αποικιακό πόλεμο της Αλγερίας συσπειρώνεται γύρω από την «άρνηση της επιλογής» στο σύστημα πρόσβασης στο πανεπιστήμιο και την «προάσπιση της φοιτητικής συνθήκης». [11]

Η πρώτη σπίθα του φλογερού «γαλλικού Μάη» ανάβει με την κινητοποίηση των φοιτητών της Nanterre, στις 20 Μαρτίου του 68, στην οποία η διοίκηση του Πανεπιστημίου απαντά με αυταρχισμό. Θα ήταν λάθος να περιορίσει κανείς την αιτία της στη διεκδίκηση ελεύθερης εισόδου των αγοριών στις εστίες των κοριτσιών, όπως συχνά αναφέρεται[12]. Το κλίμα, εδώ, είναι έντονα πολιτικοποιημένο και σε αυτό συντελούν η απομόνωση της Nanterre στη μέση του πουθενά, η γειτνίαση με τις παραγκουπόλεις Αράβων μεταναστών που ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης, η παρουσία πολλών ξένων φοιτητών και οι συζητήσεις που γίνονται στην καφετέρια και στην κινηματογραφική λέσχη της σχολής ανάμεσα σε μη πολιτικοποιημένους φοιτητές και σε αγωνιστές της επαναστατικής αριστεράς (μαοϊκοί, ελευθεριακοί, αναρχικοί, μαρξιστές).[13] Η μαζική συμμετοχή φοιτητών της σε διαδήλωση οργανωμένη από την Εθνική Επιτροπή Βιετνάμ «για τη νίκη του βιετναμέζικου λαού κατά του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού», την επόμενη μέρα (21/3), καταλήγει σε άγρια καταστολή και συλλήψεις.

Τα γεγονότα που έμελλε να συγκλονίσουν τη γαλλική κοινωνία ξεκινούν στις 22 Μαρτίου 1968, όταν, στη Γενική Συνέλευση της Nanterre, 142 φοιτητές («Κίνημα 22 Μάρτη») υπογράφουν μανιφέστο που καταγγέλλει τον ταξικό χαρακτήρα του εκπαιδευτικού συστήματος και τον κυβερνητικό έλεγχο στη χρηματοδότηση της παιδείας, αποφασίζουν την κατάληψη του κτιρίου της διοίκησης και καλούν σε νέα Γενική Συνέλευση. Η διοίκηση του Πανεπιστημίου αποφασίζει τη διακοπή των μαθημάτων. Η διαμαρτυρία τελειώνει ειρηνικά, αλλά προσωρινά μόνο. Οι συνεχείς φοιτητικές κινητοποιήσεις του Απρίλη κορυφώνονται το πρώτο δεκαήμερο του Μάη, προβάλλοντας το σύνολο των προβλημάτων που ταλανίζουν την παιδεία, (υπερπληθυσμός φοιτητών, αυστηρή ιεραρχία, συντηρητισμός και ελλιπής εξοπλισμός) αλλά και το θέμα της προοπτικής που αυτή δίνει στους απόφοιτους ως προς τον  «ρόλο (τους) στην παραγωγική διαδικασία και ιεραρχία, τις δυνατότητες επαγγελματικής αποκατάστασης, και τον διαφαινόμενο “ταξικό υποβιβασμό” στην κοινωνική πυραμίδα»[14]. Στις 2 του Μάη, η διοίκηση κλείνει το πανεπιστήμιο και απειλεί να αποβάλει τους πρωτοστατούντες[15]. Η κινητοποίηση επεκτείνεται στη Σορβόννη όπου οργανώνεται γενική συνέλευση στις 3 Μάη, στην οποία παρεμβαίνει η αστυνομία και συλλαμβάνει 400 άτομα. Από την ίδια κιόλας μέρα, οι κινητοποιήσεις παίρνουν τη μορφή χιονοστιβάδας και επεκτείνονται σε μεγάλα κομμάτια της νεολαίας και της εργατικής τάξης, σε ολόκληρη την επικράτεια.

Ακολουθεί δίμηνη κοινωνική αναταραχή (Μάιος–Ιούνιος 68) με μαζικές διαδηλώσεις και απεργίες, και όλο και πιο βίαιες αντιπαραθέσεις με τις δυνάμεις καταστολής του γαλλικού κράτους. Το φοιτητικό κίνημα φουντώνει, όχι μόνο στο Παρίσι αλλά και σε άλλες επαρχιακές πόλεις[16]. Παρά τις προσπάθειες της UNEF να το ελέγξει, ο αγώνας εντείνεται και ριζοσπαστικοποιείται και επεκτείνεται στο εργατικό κίνημα που κατεβαίνει στο δρόμο αλληλέγγυα προς τους φοιτητές, διεκδικώντας άνοδο του βιοτικού επιπέδου, καλύτερες συνθήκες εργασίας, αύξηση μισθών, μείωση ωραρίου, εργατικά δικαιώματα[17]. Η τεράστια κινητοποίηση των εργαζομένων στην απεργία παραλύει τη χώρα, οδηγεί σε πολιτική και κοινωνική κρίση και εξαναγκάζει τον τότε πρόεδρο Charles de Gaulle να διαλύσει τη Γαλλική Εθνοσυνέλευση και να προκηρύξει εκλογές, τις οποίες κερδίζει με συντριπτική πλειοψηφία.

Vincennes: το τρομερό παιδί του «γαλλικού Μάη»

Τον Μάη του 68, όλες αυτές οι ιδέες που αναπτύχθηκαν κατά τα προηγούμενα χρόνια, σχετικά με την εκπαίδευση και τον ρόλο της, διακινούνται μέσα από διάφορα κέντρα προβληματισμού. Εν μέσω των αναταραχών, επιστημονικές επιτροπές συγκαλούνται στη Σορβόννη, αναλύουν και αμφισβητούν το εκπαιδευτικό σύστημα, και προτείνουν λύσεις για τη μεταρρύθμισή του. Το ίδιο συμβαίνει στη Σχολή Assas, όπου συναντάται η CNID, η Εθνική Διεπιστημονική Επιτροπή, αλλά και στο πανεπιστήμιο της Nanterre όπου, επίσης, υπάρχει μεγάλος προβληματισμός για την αναδιάρθρωση του Πανεπιστημίου.

Σε απάντηση της κριτικής που ασκήθηκε στο παραδοσιακό πανεπιστήμιο (ελιτισμός, πνευματική στασιμότητα, έλλειψη εσωτερικής δημοκρατίας, κλπ.) η κυβέρνηση Ντε Γκωλ ψηφίζει έναν Νόμο Προσανατολισμού, επιφέροντας βαθιές αλλαγές στα γαλλικά πανεπιστήμια, που αποκτούν μια πρώτη μορφή αυτονομίας, και αναπτύσσουν τη «συμμετοχικότητα» και τη διεπιστημονικότητα.

Η ίδρυση τεσσάρων νέων «Πειραματικών Πανεπιστημιακών Κέντρων», δύο εξ αυτών στην περιοχή του Παρισίου[18], και οι μαζικές προσλήψεις εκπαιδευτικού και ερευνητικού προσωπικού αποτελούν τα στοιχεία-κλειδιά της κυβερνητικής στρατηγικής εκείνη την εποχή. Απώτερος στόχος είναι αφενός, να δώσει λύση στο θέμα της στέγασης, και αφετέρου, να επιτρέψει στους «νεωτεριστές» να ξεκινήσουν παιδαγωγικούς και επιστημονικούς πειραματισμούς που, αν πετύχαιναν θα τους εφάρμοζε στο σύνολο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αν όχι, θα τους χρεώνονταν οι ίδιοι.

Το Κέντρο της Vincennes, το οποίο ένα χρόνο μετά γίνεται Πανεπιστήμιο, συγκεντρώνει όχι μόνο το πιο ριζοσπαστικό κομμάτι των φοιτητών που ασκούν κριτική, τόσο στο πανεπιστήμιο όσο και στην κοινωνία, αλλά και την πρωτοπορία της γαλλικής διανόησης της δεκαετίας του 60, σε εκπαιδευτικό προσωπικό.

Η παιδαγωγική ομάδα του νέου Πανεπιστημίου συστήνεται με πρόταση της Hélène Cixous, καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο της Nanterre, που θα ιδρύσει το πρώτο τμήμα Γυναικείων Σπουδών στη Γαλλία. Η ομάδα αποτελείται από έναν πρώτο πυρήνα 40 καθηγητών. Μια πλειάδα στοχαστών, συχνά με αναφορά στην μαρξιστική αριστερά, μεταξύ των οποίων οι: Badiou, Ranciere, Foucault, Serres, Deleuze, Barthes, Châtelet, Lyotard, καλείται να διδάξει στο τμήμα φιλοσοφίας που ίδρυσε ο Michel Foucault. Εξάλλου, ο Jean-Claude Passeron, ιδρυτής του τμήματος Κοινωνιολογίας, βρίσκει εκεί πεδίο πειραματισμού της «ορθολογικής παιδαγωγικής», στη γραμμή των εργασιών του με τον Bourdieu, όπου διδάσκουν, εξίσου σημαντικοί καθηγητές όπως οι Castel, Terray, και Νίκος Πουλαντζάς, κ.ά.

Όλοι αυτοί οι σπουδαίοι διανοητές απευθύνονται σε ένα ετερόκλητο αλλά ένθερμο κοινό που συχνάζει στις αίθουσες του νέου ιδρύματος, του οποίου βασική αρχή αποτελεί ο εκδημοκρατισμός της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ δημόσιες και ανοιχτές επιτροπές επιτρέπουν στον κάθε εμπλεκόμενο να πάρει μέρος στις αποφάσεις διαχείρισης του πανεπιστημίου, σε ισότιμη βάση.

VINCENNES: ή η επιθυμία για μάθηση[19]

Το Κέντρο διαπνέεται από τις ιδέες της άνοιξης του ‘68: συνδιοίκηση φοιτητών-καθηγητών, αυτονομία, διεπιστημονικότητα, κατάργηση της από καθέδρας διδασκαλίας και των τελικών εξετάσεων, αλλαγή της ιεραρχικής σχέσης εκπαιδευτικών/φοιτητών. Φοιτητές και καθηγητές, ελπίζουν και διεκδικούν ένα Πανεπιστήμιο πιο ανοιχτό στον έξω κόσμο, στους εργαζομένους, στον υπόλοιπο πλανήτη, ανοιχτό εντέλει στην εποχή του.

Σπάει τις παραδοσιακές παιδαγωγικές πρακτικές και υλοποιεί πολλά από τα συνθήματα του Μάη. Η ελεύθερη πρόσβαση σε όλους, με ή χωρίς απολυτήριο λυκείου (Bac), σε εργαζόμενους/ες και στους ξένους [20], αλλά και η πρόσληψη διδασκόντων που δεν πληρούν, απαραίτητα, τα ακαδημαϊκά κριτήρια ενός κλασικού πανεπιστημίου, χαρακτηρίζονται όμως για τις ικανότητες τους στον τομέα τους[21], η ανατροπή των ηλικιακών στερεότυπων και η ενεργή συμμετοχή ακόμη και του διοικητικού προσωπικού στον καθορισμό των προγραμμάτων σπουδών και του παιδαγωγικού προσανατολισμού, δίνουν την κατεύθυνση ενός πανεπιστημίου νέου τύπου, «επαναστατικού». Μεγάλο είναι και το ποσοστό των ξένων εκπαιδευτικών, πολλοί από τους οποίους είναι πολιτικοί πρόσφυγες, και εύλογα του απονέμεται ο τίτλος «το πιο ξένο πανεπιστήμιο» ή «Πανεπιστήμιο του Κόσμου». Τέτοιο παραμένει έως και σήμερα, παρά τον κυριολεκτικό ξεριζωμό του (1980) και τη μεταφορά του σε άλλη περιοχή, και παρά τους κινδύνους κανονικοποίησής του, που ελλοχεύουν όλα αυτά τα χρόνια.

Βασική παιδαγωγική φιλοδοξία του εγχειρήματος υπήρξε, εξ αρχής, η κατάργηση της περιχαράκωσης των διαφόρων Κλάδων και Σχολών. Οι παλιές Σχολές αντικαθίστανται από τις Μονάδες Εκπαίδευσης και Έρευνας (UΕR), με διεπιστημονική διάρθρωση. Έτσι, για παράδειγμα, η φιλοσοφία και η τέχνη συμπεριλαμβάνονται στην ίδια UΕR. Οι διάφοροι κλάδοι παντρεύονται και αλληλεπιδρούν, το πρόγραμμα σπουδών δεν εξειδικεύεται, και οι φοιτητές παροτρύνονται να διαμορφώσουν οι ίδιοι το πρόγραμμα που ικανοποιεί τις προσδοκίες τους. Καταργείται ο πρώτος κύκλος σπουδών (δύο έτη) και η συγκέντρωση του απαιτούμενου αριθμού διδακτικών μονάδων (16 κυρίαρχες και 14 δευτερεύουσες) μαζί με την εκπόνηση μιας ερευνητικής εργασίας στο τέλος της τριετούς φοίτησης οδηγούν στην απόκτηση πτυχίου διπλής ειδικότητας (licence), που ουσιαστικά αποτελεί και άδεια εργασίας. Μια άλλη καινοτομία του Κέντρου, που ισχύει μόνο εκεί, σε σχέση με τα πτυχία, αφορά στους δυο τύπους licence: την “licence d’enseignement” (διδασκαλίας) που επιτρέπει στους πτυχιούχους να λάβουν μέρος στον διαγωνισμό για τον διορισμό τους στην εκπαίδευση, και εκείνη που δεν δίνει αυτή τη δυνατότητα την “licence libre” (ελεύθερη). Βασικά στοιχεία στη σύσταση των Τμημάτων αποτελούν ο συγκερασμός πρακτικής και θεωρίας και η διεπιστημονικότητα, ενώ η βιωματική μάθηση, μέσα από την εφαρμογή της θεωρίας, αντικαθιστά τον αυστηρό και ιεραρχικό τρόπο της παραδοσιακής διδασκαλίας.

Δημιουργούνται κλάδοι, που έως τότε δεν υπήρχαν στα πανεπιστήμια: κινηματογράφος, θέατρο, πλαστικές τέχνες, ψυχανάλυση, επικοινωνία, πληροφορική, αστική ανάπτυξη,[22] αλλά και κλάδοι κατάρτισης εκπαιδευτικών πλαστικών τεχνών και μουσικής, ενταγμένοι στο πανεπιστημιακό πλαίσιο. Μαθήματα, όπως η Ιστορία της Τέχνης, που στα κλασικά πανεπιστήμια είναι πρωτεύοντα, εδώ περιθωριοποιούνται και διαχέονται στα άλλα διδακτικά αντικείμενα. Η έννοια «επιστήμες της τέχνης» έρχεται να καλύψει διάφορες θεωρητικές και πειραματικές προσεγγίσεις, και συσχετίζεται με την αισθητική, η οποία αναβαθμίζεται σημαντικά.

Τα περισσότερα μαθήματα κατά το πρώτο μισό τουλάχιστον της δεκαετίας του 70, φέρουν έντονα το κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό τους φορτίο, αφού το πανεπιστήμιο σημαδεύτηκε βαθιά από τις πολιτικές ιδέες που «κυοφόρησε» ο Μάης του 68. Ο Charles Soulié υποστηρίζει πως το τμήμα φιλοσοφίας κατείχε, εκεί, κυρίαρχη θέση. Φιλόσοφοι όπως ο Badiou, ο Derrida, και ο Foucault συμμετείχαν στον ιδεολογικό προσανατολισμό αυτού του πειραματικού κέντρου. Στην καταστατική Γενική Συνέλευσή του στις 11 Δεκεμβρίου 1968, δόθηκαν οι κατευθύνσεις: «σκοπός (του Κέντρου) δεν είναι να “κατασκευάσει σκυλιά φύλακες” αλλά να συνεχίσει τον ιδεολογικό και πολιτικό αγώνα»[23].

Χάρη στην έντονη πολιτικοποίηση φοιτητών και εκπαιδευτικών η Vincennes αποτελεί εστία πολιτικών αγώνων, λειτουργεί ως αντι-μοντέλο του κοινωνικού της περιβάλλοντος, αρνούμενη να προωθήσει τον ανταγωνισμό και να εκπαιδεύσει στελέχη σύμφωνα με τις ανάγκες της καπιταλιστικής κοινωνίας. Δεν αποδέχεται την κανονικοποίηση, ούτε και να αποτελεί πρότυπο παιδαγωγικών καινοτομιών ενταγμένο στο υπάρχον σύστημα. [24]

Μετά την ολοκληρωτική καταστροφή των εγκαταστάσεων της, ώστε τίποτα να μη θυμίζει τον «μυθικό» αυτό τόπο, και τη βίαιη μεταφορά του στο Saint-Denis, ένα λαϊκό και υποβαθμισμένο προάστιο του Παρισίου, το 1980, παρά την κριτική που δέχεται κατά καιρούς για το παρελθόν και το παρόν της, παρά τη διαρκή προσπάθεια να μετατραπεί σε ένα «κανονικό» πανεπιστήμιο, που ως ένα βαθμό έχει επιτύχει, η Vincennes κρατάει πάντα κάτι από αυτό που αποτελεί τη δική της παράδοση. Την προσήλωση στις Ανθρωπιστικές σπουδές, την υποδοχή μεγάλου αριθμού φοιτητών που προέρχονται από λαϊκά στρώματα, και τη συμμετοχή στους νέους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες που βρίσκονται σε εξέλιξη στα γαλλικά πανεπιστήμια, το τελευταίο διάστημα, πενήντα χρόνια ακριβώς από την μεγάλη φοιτητική εξέγερση του Μάη του 68 και στην ίδια πάντα κατεύθυνση.

 

Βιβλιογραφία

Bonrepaux Christian, Perucca Brigitte, Le Monde, «Un rêve, deux facs», 30 Mai 2008

Bourdieu, P.  Passeron, J-Cl., Οι Κληρονόμοι. Οι φοιτητές και η κουλτούρα. (Εισαγωγή: Ν. Παναγιωτόπουλος, μετάφραση: Ν. Παναγιωτόπουλος – Μ. Βιδάλη). Ινστιτούτο του βιβλίου – Καρδαμίτσας, Αθήνα, 1996

Cadet Jean-Jacques, Le Grand Soir, Journal Militant d’ Information Alternative, Histoire de l’université Paris VIII: entre enseignement et engagement, 16 Septembre 2013, (https://www.legrandsoir.info/histoire-de-l-universite-paris-viii-entre-enseignement-et-engagement.html)

Debeauvais Michel, L’Université ouverte. Les dossiers de Vincennes, Presse Universitaire de Grenoble, 1976

Djian Jean-Michel, (sous la direction de) «Vincennes. Une aventure de la pensée critique», Flammarion, Paris, 18 mars 2018

Dormoy-Rajramanan Christelle, Sociogenèse d’une invention institutionnelle: Le Centre Universitaire Expérimental de Vincennes, Thèse de Doctorat, Université Paris Ouest Nanterre La Défense

Faucherre Rémi, Préhistoire de l’université de Saint Denis : la naissance de Vincennes (mai 1968 janvier 1969) « Atypie Utopie, Vincennes, naissance d’une université. Mal 1968 janvier 1969» mémoire de maîtrise d’Histoire, à l’Université Paris 7 (Jussieu), 1992, sous la direction de Michelle Perrot et avec l’aide de Bernard Weber

Gunn Iain, In Defense of Marxism, «May 68: France’s month of revolution», 19 May 1998, (https://www.marxist.com/may-68-france-month-revolution.htm)

Lancelin Aude, Vincennes: la nef des fous, Bibliobs, 13 février 2009

Le Goff Jean-Pierre, Mai 68 : L’héritage impossible, UPA Arcueil

Leprince Chloé, Le mouvement du 22 mars sans les clichés: qui étaient ces militants de 1968? www.franceculture.fr, 22.03.2018 (mis à jour à 10:30)

Massiah Gustave, Mai 68 dans le monde. Une déferlante commune Au-delà des spécificités nationales. Contretemps, 27 mars 2018, (Plusieurs parties de cet exposé ont été rédigées pour l’introduction du Dictionnaire de mai 68, dirigé par Jacques Capdevielle et Henri Rey, Paris, Larousse, mars 2008).

Μηνακάκης Βασίλης, Μάης 1968 – Ρωγμή από το μέλλον, Εκδόσεις ΚΨΜ, 2018

Soulié Charles, Un essai de démocratisation universitaire en France: histoire de l’université de Paris VIII Vincennes (1968-1980), Revista Linhas. Florianopolis, v. 15, n. 29, p. 13-41, jul./dez. 2014

Soulié Charles, Le destin d’une institution d’avant-garde: histoire du département de philosophie de Paris VIII, In: Histoire de l’éducation, n°77, janvier 1998

Σημειώσεις

[1] H μεταρρύθμιση Fouchet θα πολιτικοποιήσει το εκπαιδευτικό ζήτημα και θα προκαλέσει μεγάλη συζήτηση γύρω από αυτήν. Κάποια κείμενα των Bourdieu, Passeron, Castel et Derrida κινούνται σε αυτήν την κατεύθυνση. Jean-Jacques CADET, Histoire de l’université Paris VIII: entre enseignement et engagement, 16 Septembre 2013, Le Grand Soir, σελ. 2

[2] Faucherre Rémi, Préhistoire de l’université de Saint Denis : la naissance de Vincennes (mai 1968 janvier 1969), σελ. 4 & Dormoy-Rajramanan Christelle, Sociogenèse d’une invention institutionnelle: Le Centre Universitaire Expérimental de Vincennes, Thèse de Doctorat, Université Paris Ouest Nanterre La Défense, σελ. 193

[3] UNEF Η πρώτη συνδικαλιστική φοιτητική οργάνωση με εκπροσώπηση σε όλη τη Γαλλία (Εθνική Ένωση Φοιτητών Γαλλίας), και SNESUP (Εθνικό Συνδικάτο Ανώτατης Εκπαίδευσης) συνδικάτο εκπαιδευτικών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μέλος της Ενιαίας Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας, (FSU)

[4] Στην Κίνα ο Μάο εφαρμόζει την Πολιτιστική Επανάσταση. Στις ΗΠΑ δολοφονούνται ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, υπέρμαχος των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων, και ο Ρόμπερτ Κένεντι, αντίπαλος του Τζόνσον και αντίθετος με την πολιτική του στο Βιετνάμ. Στην Ευρώπη, οι προσπάθειες του Κ. Κ. Τσεχοσλοβακίας να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα φιλελευθεροποίησης και εκδημοκρατισμού, με την εγκαθίδρυση ενός «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο», κορυφώνονται την άνοιξη του 68 («Άνοιξη της Πράγας»), και τον Αύγουστο καταπνίγονται με την εισβολή στρατευμάτων του Συμφώνου της Βαρσοβίας στην Πράγα. Διαμαρτυρίες φοιτητών εκδηλώνονται σε Κρακοβία και Βελιγράδι, αμφισβητώντας το σοβιετικό σύστημα. Και ενώ σε Ανατολή και σε Δύση οι λαοί διεκδικούν περισσότερη δημοκρατία, ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη, η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία, στενάζουν κάτω από δικτατορικά καθεστώτα.

[5] Μηνακάκης Βασίλης, Μάης 1968 – Ρωγμή από το μέλλον, Εκδόσεις ΚΨΜ, 2018, σελ. 32-33

[6] Dormoy-Rajramanan Christelle, σελ. 95

[7] Soulié Charles, Un essai de démocratisation universitaire en France: histoire de l’université de Paris VIII Vincennes (1968-1980), Revista Linhas. Florianopolis, v. 15, n. 29, p. 13-41, jul./dez. 2014, σελ. 3

[8] Bourdieu, P. – Passeron, J-C, Οι Κληρονόμοι. Οι φοιτητές και η κουλτούρα. (Εισαγωγή: Ν. Παναγιωτόπουλος, μετάφραση: Ν. Παναγιωτόπουλος – Μ. Βιδάλη). Ινστιτούτο του βιβλίου – Καρδαμίτσας, Αθήνα, 1996

[9] Pierre Bourdieu και Jean-Claude Passeron, Οι Κληρονόμοι: Οι φοιτητές και η κουλτούρα, Καρδαμίτσα, 1996, Bourdieu, P. (1996). Οι Κληρονόμοι. Οι φοιτητές και η κουλτούρα. (Εισαγωγή: Ν. Παναγιωτόπουλος,. Μετάφραση: Ν. Παναγιωτόπουλος – Μ. Βιδάλη). Αθήνα: Ινστιτούτο του βιβλίου – Καρδαμίτσας.

[10] (Bourdieu 1996: 150).

[11] Gustave Massiah, Mai 68 dans le monde. Une déferlante commune Au-delà des spécificités nationales. Contretemps, 27 mars 2018, Plusieurs parties de cet exposé ont été rédigées pour l’introduction du Dictionnaire de mai 68, dirigé par Jacques Capdevielle et Henri Rey, Paris, Larousse, mars 2008.

[12] Chloé Leprince, “Le mouvement du 22 mars sans les clichés: qui étaient ces militants de 1968?”, www.franceculture.fr, 22.03.2018 (mis à jour à 10:30)

[13] ibid

[14] Μηνακάκης, σελ. 36

[16] Ιδιαίτερα υψηλό ήταν το ποσοστό στο Κλερμόντ Φερράν και στην Ρουέν, κυρίως φοιτητών φιλολογικών σχολών, Dormoy-Rajramanan Christelle: σελ. 46-47

[17] Η L’Humanité δημοσιεύει άρθρο του μελλοντικού Γ.Γ του Κ.Κ.Γ. George Marchais με τον τίτλο Οι Ψευτο- επαναστάτες θα αποκαλυφθούν. Αντιμέτωπη με τη γενική κατακραυγή του πληθυσμού και την πίεση της βάσης, η συνδικαλιστική γραφειοκρατία αναγκάζεται να αναλάβει δράση και στις 11/5 τα κύρια συνδικάτα, CGT, CFDT και FEN καλούν σε γενική απεργία για τις 13 του Μάη.

[18] Dauphine (Ντωφίν) και Vincennes (Βενσέν) Διαμετρικά αντίθετα στη διάρθρωση και τη φιλοσοφία τους. Η Vincennes, στα ανατολικά, είναι ανοιχτή και κοινωνική. Η Dauphine, στα δυτικά, επιλεκτική και φιλελεύθερη.

[19] VINCENNES «ή η επιθυμία για μάθηση», αποτελεί τίτλο του συλλογικού έργου (υπό τη διεύθυνση του Α. Moreau). Αναγράφεται, επίσης, στην αφίσα που δημιουργήθηκε στο εργαστήρι μεταξοτυπίας του Τμήματος Πλαστικών Τεχνών της Vincennes (με διευθυντή τον Rui Alberto), το 1979, όταν το υπουργείο Παιδείας έθεσε ζήτημα κατάργησής της.

[20] Το 1975, οι φοιτητές χωρίς απολυτήριο λυκείου ανέρχονται στο 38%, οι εργαζόμενοι στο 60%, χάρη στον μεγάλο αριθμό μαθημάτων που γίνονται τις βράδυνες ώρες και το Σάββατο, στην ευελιξία των προγραμμάτων και τις ευκολίες εγγραφής, ενώ το 46% είναι ξένοι στους οποίους δίνεται η δυνατότητα ταχείας εκμάθησης της γαλλικής γλώσσας σε τμήματα που λειτουργούν για τον σκοπό αυτό.

[21] Faucherre Rémi, Préhistoire de l’université de Saint Denis: la naissance de Vincennes (mai 1968 – janvier 1969), σελ. 14

[22] Soulié Charles, Le destin d’une institution d’avant-garde: histoire du département de philosophie de Paris VIII, In: Histoire de l’éducation, n°77, janvier 1998, σελ.15

[23] Soulié Charles, σελ. 51

[24] Debeauvais M. et al. 1976,σελ. 6

*Η Ευαγγελία Φρυδά είναι εκπαιδευτικός ΔΕ.

Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο 4ο τεύχος του Σελιδοδείκτη, άνοιξη 2018.