Ένας πρώτος μικρός απολογισμός από το τωρινό παρόν μας. Προσχέδιο για το κάθε τώρα μας και το μετά μας

της Έλενας Στριφτόμπολα,

Σινιάλο

Μας κάνει η ζωή σινιάλο. Μην το προσπεράσουμε. Αυτή τη φορά δε θα μπορέσουμε να επικαλεστούμε ότι δεν το καταλάβαμε. Το είδαμε καθαρά. Δικαιολογίες και μετάνοιες άκυρες τούτη τη φορά. Δεν έχουν πέραση. Εξαργυρώθηκαν πολύ ακριβά την προηγούμενη. Ευτυχώς! Όσο κι αν, τώρα, δεν είναι βολικό.

Για να σε δω τι θα κάνεις, τώρα λοιπόν, που δεν επιτρέπονται ούτε και ταιριάζουν υπεκφυγές·

Περιμένω…

[02/2018]

Η κρίση αυτή είναι διαφορετική, ποιοτικά διαφορετική, όλοι το (δι)αισθανόμαστε… Στόχος της δεν ήταν τα συνήθη πλαίσια που μέχρι τώρα, εδώ και 70 χρόνια περίπου, στο μεταπολεμικό κόσμο, εγγράφονταν αυτές: το οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό, αλλά η ίδια η ύπαρξή μας ως τέτοια, ως κυριολεξία. Και οι προαναφερόμενες για πολλούς, τους «από κάτω» «αόρατους» και «χωρίς φωνή» κυρίως, εν τέλει τέτοιες ήταν, την ύπαρξή τους χτυπούσαν, αλλά έμμεσα ή όχι τόσo ευθύβολα. Εδώ πήγαμε παρακάτω και θυμηθήκαμε και κάτι από «το παραπίσω» στο χρόνο μας: το Μαύρο Θάνατο που κόστισε σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού της Ευρώπης το 14^ο αιώνα (βλ. David Nicholas, Η εξέλιξη του μεσαιωνικού κόσμου, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1999, Μτφρ.: Μ. Τζιαντζή, σ. 576). Προσημάνσεις-προειδοποιήσεις υπήρξαν τα τελευταία 30 χρόνια-και ίσως και λίγο περισσότερο- αλλά κι αυτές δεν ήταν τόσο άμεσες, γρήγορες και ευθύβολες· η νόσος των τρελών αγελάδων, των πουλερικών, των χοίρων, η επιδημία Έμπολα…Δεν ανησυχήσαμε και τόσο γιατί πάντα είχαμε ή νομίζαμε, φαντασιωνόμασταν αφελώς ότι είχαμε και εναλλακτικές για όλα αυτά τα αλλόκοτα αλλά και αποστάσεις ασφαλείας, χιλιομετρικές ή/και κοινωνικές από αυτά, ότι ήταν κάπως αλλότρια για εμάς, τους μακριά από την Αφρική, Ασία και τον «τέταρτο κόσμο», τους εδώ και 10ετίες μοντέρνους και -πιο πρόσφατα- και εκσυγχρονισμένους δυτικοευρωπαίους της μικρο-μεσαίας τάξης, ειδικά αν είχαμε και μια κουλτούρα εναλλακτική σε διατροφικές συνήθειες, όπως οι περισσότεροι καθωσπρέπει μορφωμένοι μικρο-μεσαίοι. 

Προμηνύματα υπήρξαν και στην καλλιέργεια, στη μηχανική του φόβου, όμως. 11η Σεπτεμβρίου 2001, κρίση του 2008… Αλλά, πάντα είχες κάπου να ξεφύγεις, να «τρυπώσεις» ή, τουλάχιστον, έτσι πίστευες, ήλπιζες, ακόμα κι αν καταλάβαινες ότι η «τρύπα» σου-καταφύγιο γινόταν, ήταν ολοένα και στενότερη. Συρρικνώνονταν οι επιλογές σου, αλλά ακόμα κι έτσι, ο φόβος σου ήταν μερικός, η απώλειά σου μερική.

Εδώ και τώρα, όμως, εμφανίστηκαν επιθετικότατα και ο φόβος και η απώλεια, απείλησαν την ύπαρξή μας στην ολότητά της: τη ζωή μας, την υγεία μας, την εργασία μας, την ελευθερία μας, τον αυτοπροσδιορισμό μας, την αυτοεικόνα μας,… Με άλλα λόγια: βιολογικά, οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, ηθικά, ψυχολογικά. Νιώσαμε πολύ κοντά την κρύα ανάσα του θανάτου της ζωής μας, έτσι όπως την ξέρουμε. Ή μήπως να μιλήσουμε κιόλας σε παρελθοντικό χρόνο, έτσι όπως την ξέραμε; Σε κάθε περίπτωση, έχει γίνει βαριά, ακόμα πιο βαριά, για να ακριβολογήσουμε, η αναπνοή της ζωής μας. Ο κορονοϊός μάς έχει χτυπήσει όλους και οι ταγοί του, γιατί, ναι, έχει τέτοιους, μας καλούν πατερναλιστικά ή, σωστότερα, μας διατάσσουν να μεταλλαχτούμε για να επιβιώσουμε· με κωδικούς από το 1 έως το 6 σήμερα και εδώ, ή μπορεί αύριο-μεθαύριο, εδώ και αλλού, μέχρι και το 56 ή το 106 και το 1006, μας προστάζουν να επιβιώσουμε, χωρίς να συμβιώνουμε. Ουσιαστικά, απαγορεύοντας να συμβιώσουμε. Γίναμε όλοι πρόσφυγες της ζωής μας, ύποπτοι ρυπαροί λαθρομετανάστες της, όσο νοικοκυραίοι και να νιώθαμε πριν. Αλλά όπως επισημαίνει και μια αγαπημένη φίλη, μακροχρόνια άνεργη από την προηγούμενη κρίση ήδη, στα 55 και κάτι χρόνια της: «Άλλο ζωή και άλλο επιβίωση, φιλενάδα».     

Η απειλή, αόρατη, όπως λέγεται. Και ύπουλη. Ελλοχεύει παντού και, έτσι, αυξάνει η ανάγκη για πολεμικού τύπου άμυνα, για κατάσταση πολιορκίας, για -μόνιμη, άραγε;- κατάσταση εξαίρεσης (βλ. Giorgio Agamben, Κατάσταση εξαίρεσης, Πατάκη, Αθήνα, Απρίλιος 2013²), ίσως και για  διαμόρφωση κοινωνικών τοπίων τύπου no man’s land, όπως μας τα περιέγραψε η Judith Butler (βλ. Τζούντιθ Μπάτλερ, Ευάλωτη ζωή, Νήσος, Αθήνα, 2009) και τα επιβεβαίωσε ότι όντως συμβαίνουν στην Ινδία τώρα, σε πρόσφατο άρθρο της η συγγραφέας του βιβλίου «Ο θεός των μικρών πραγμάτων, Αρουντάτι Ρόι (βλ. άρθρο της στους Financial Times, με τίτλο: «Η πανδημία είναι μια θύρα στον καινούργιο κόσμο», πηγή: infolibre, 13/04/2020, σε απόδοση από τα αγγλικά Θ. Παναγιώτου και Μ. Μεϊντάνη). Με άλλα λόγια, για κοινωνικές μαύρες τρύπες, για «αποστειρωμένο» χωροχρόνο, σε ιστορικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό κενό, για το καλό της υγείας μας, λέει. Η ιατρικοποίηση του δημόσιου λόγου αλλά και της κοινωνικής πρακτικής και δραστηριότητας, καθώς και η επιτήρηση που συν-εισφέρει, αφορούν και τα ελάχιστα μόρια της συνολικής μας ζωής, που κάτω από τον πανοπτικό φακό τους, για το καλό της Υγείας μας, κατακερματίζει εμάς, εκτοπίζει το «κοινόν» μας, σε επίπεδο λόγου, εμπειρίας και βιώματος, κονιορτοποιεί το συλλογικό άνθρωπο και πολίτη, -με το Εγώ του και τον Άλλον του- μετασκευάζοντάς τον σε εκδοχή-σκιά του, σε αποστειρωμένη κοινωνικά ψηφίδα ατομική. Αυτό είναι το Delicatessen -τη θυμάστε αυτήν την ιδιαίτερη ταινία των Ζενέ και Κάρο του 1991;- της βιοπολιτικής της εξουσίας, πάνω στα κοινωνικά σώματά μας. Μιας εξουσίας αν και βαθιά ένοχης και παρακμιακής, ταυτόχρονα -και ίσως και γι’ αυτό- υπέρμετρα κυνικής, αλαζονικής, αδίστακτης, αδηφάγας και, εν τέλει, βαθιά εχθρικής στον άνθρωπο και τη φύση. Αν ζούσε, γέροντας πια, ο Μισέλ Φουκώ, τι σχόλιο θα έκανε άραγε;     

Στην αρχή, λοιπόν, παγώσαμε. Θεωρήσαμε και θεωρούμε ακόμα ότι στην ύστατη στιγμή η σύνεση είναι προτέρημα, όπλο. Γι’ αυτό και «μείναμε σπίτι», χωρίς μάσκες και γάντια και ΓΙΑΤΡΟΥΣ, που έτσι κι αλλιώς δεν είχαμε, και γι’ αυτό «μείναμε σπίτι» κατεξοχήν, γιατί δεν είχαμε δημόσιο σύστημα υγείας επί της ουσίας και όχι για τον ιό, παρέα μόνο με τον ΕΟΔΥ, που έφτιαχνε ειδικά για «το καλό μας», βιντεάκια που θύμιζαν διαφημιστικά σποτάκια συμμετοχής στη Eurovision. Ευκαιρία ήταν να το ρίξουμε και λίγο έξω, τώρα που κάτσαμε μέσα στο σπίτι, κάνοντας εθνικό cocooning, κατ’ εντολή του όποιου εθνοπατέρα, ως ύψιστη πατριωτική πράξη. Ευτυχώς, όμως, μείναμε ενεργοί πνευματικά και συναισθηματικά και όχι ακρωτηριασμένοι και ψυχολογικά αποσαθρωμένοι και εκμηδενισμένοι μετά από τα ανακοινωθέντα και τις αναφορές θανάτων σε ψυχρή υπηρεσιακή γλώσσα, με αυστηρά πρωτόκολλα -που θύμιζαν και λίγο κάτι από λεκιασμένη χρησιμοποιημένη λαδόκολλα- δια στόματος λίγων ειδικών και πολλών περισσότερων τυχάρπαστων που καμώνονται τους πρώτους. Αλλά δεν πάψαμε να σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε και να διαισθανόμαστε. Σε στιγμές υπαρξιακού άγχους, ατομικού και κοινωνικού, καθώς βλέπαμε τη δυστοπία μας να εξελίσσεται, όχι σε ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά πραγματικά, στην ίδια μας τη ζωή, άρχισαν, ίσως κι ενστικτωδώς, οι ερωτήσεις, αναρωτήσεις και διερωτήσεις. Να μερικές από αυτές που αναδύθηκαν πρώτες:

1. Είναι αόρατη η απειλή; Η απάντηση αβίαστα αρνητική και με ορατότητα πλήρη. Ποιος βίασε την άγρια φύση, τόσο ώστε να καταβροχθίσει το ζωτικό της χώρο, τόσο ώστε σχεδόν να βρεθούμε στο πυρήνα της με περισσή αναίδεια και ριψοκίνδυνη αστόχαστη υπεροψία, χωρίς να προσπαθήσουμε τουλάχιστον να αφουγκραστούμε και να μάθουμε τη γλώσσα της, πιστεύοντας σαν άλλοι αποικιοκράτες -ή μήπως οι ίδιοι λίγα χρόνια αργότερα;- ότι μπορούμε να κυριαρχήσουμε, αγνοώντας κι απαγορεύοντας τη δική της γραμματική, χωρίς καν να τη γνωρίσουμε κι επιβάλλοντας τη δική μας; Η ερώτηση είναι ρητορική, βέβαια.
2. Ο κόσμος μας, συγκροτημένος σε κοινωνίες και εμείς μέσα σε αυτόν με την ιδιότητα του πολίτη, όσο κι αν έχει στενέψει και ξεφτίσει αυτή τα τελευταία χρόνια, έχουμε μπροστά μας έναν «αόρατο» ορατό εχθρό ή πολλούς «αόρατους» ορατούς τέτοιους; Μήπως ταυτόχρονα και μαζί με τις υγειονομικές ζώνες-κορσέδες για «το καλό μας», δόθηκε η ευκαιρία για περιστολή ανθρώπινων ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, σε κοινωνικοπολιτικό, πολιτισμικό και οικονομικό πεδίο; Πάρα πολλοί σκεφτήκαμε: «Δρυός πεσούσης, πας ανήρ ξυλεύεται». Στη συγκεκριμένη συγκυρία , στην ουγγρική αυτό νομίζω τώρα λέγεται ορμπανισμός, στην Ελλάδα κάτι σαν «κράτος-αυστηρός πατέρας κι αφέντης» (βλ. σχετικά και στο διαδίκτυο, το άρθρο του δημοσιογράφου Γ. Στάμκου με τίτλο: «Ο κοροναϊός δοκιμάζει και τη Δημοκρατία», 22/04/2020, για τη «βρεφοποίηση» των πολιτών και τη «γονεοποίηση» των κυβερνήσεων).
3. Δε γνωρίζει κοινωνικές τάξεις και ομάδες η απειλή; Αν και σε μερικές περιπτώσεις παίρνει σβάρνα και τους πιο καλά οχυρωμένους από άποψη οικονομική και κοινωνική, μάλλον γνωρίζει. Το δείχνουν τα στοιχεία στις ΗΠΑ, για παράδειγμα. Όμως, οι υγειονομικές ζώνες έχουν αυστηρά και ακριβά διόδια όχι μόνο στις μακρινές ΗΠΑ, αλλά και στην κοντινή μας και πλούσια Λομβαρδία (βλ. στο διαδίκτυο, το άρθρο του καθηγητή κοινωνικής ψυχιατρικής στο Πάντειο, Στ. Στυλιανίδη με τίτλο: «Η ανατομία του εγκλήματος στη Λομβαρδία», 17/04/2020) αλλά και στη νεόφτωχη Ελλάδα. Μήπως και όλος ο επιχειρησιακός σχεδιασμός δε γίνεται και στην Ελλάδα βάσει συγκεκριμένων αντιλήψεων και μοντέλων δράσεων, ιδεοληψιών, στερεοτύπων και προκαταλήψεων περί κρατικής πολιτικής για τη δημόσια υγεία; Ποιος νοήμων δεν κατανοεί ότι τα σχέδια που εκπονήθηκαν, δεν έχουν χαρακτήρα «αντικειμενικής» αντιμετώπισης; Ότι δεν υπάρχει τέτοια και ότι αν δημιουργείται η εικόνα της ρητορικά, πρόκειται για μια α-ιστορική και ανιστόρητη, α-κοινωνική και αντικοινωνική/αντιανθρώπινη ρητορική και αντιμετώπιση; Υπάρχουν ποτέ τέτοια σχέδια κρατικής κοινωνικής πολιτικής; «Αντικειμενικά», α-ιστορικά, α-κοινωνικά, ά-χρονα και ά-χωρα, χωρίς αναφορά τους σε συγκεκριμένο κοινωνικο-ιστορικό χωροχρόνο; Φοβισμένοι μπορεί να είμαστε, βλάκες όμως, όχι, δεν είμαστε, ακόμα τουλάχιστον, όσο κι αν μας έχει σημαδέψει και πνευματικά ο εγκλεισμός.

Μετά τις ερωτήσεις, διερωτήσεις κι αναρωτήσεις έπονται και οι απαντήσεις και, κυρίως, οι κοινωνικές απαιτήσεις και η δράση γι’ αυτές και την υλοποίησή τους. Εντελώς ενδεικτικά, ζητήματα πρώτης γραμμής θα μπορούσαν να θεωρηθούν όσα θα αναφέρω αμέσως παρακάτω. Τονίζω και πάλι, εντελώς ενδεικτικά, γιατί κάτι τέτοιο, όπως η δημιουργική κατασκευή ενός χάρτη πολιτικών και κοινωνικών λαϊκών αιτημάτων-διεκδικήσεων σε αυτήν την πολλαπλή διεθνή  κρίση, αποτελεί έργο συντονισμού και διαλόγου ποικίλων συλλογικοτήτων πολιτών σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Εδώ απλά κατατίθενται κάποιες πρώτες σκέψεις-προτάσεις:

1. Πρώτο, βασικό και στοιχειώδες αίτημα, το οποίο θα πρέπει να προβληθεί με ιδιαίτερη επιθετικότητα από την πλευρά μας, όταν υπάρξει το εμβόλιο για τον ιό, θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτό, χωρίς δεύτερη σκέψη, παζάρια και τσαλίμια, σε όλους ανεξαιρέτως και εντελώς δωρεάν. Την ευθύνη γι’ αυτό θα πρέπει να την αναλάβουν τα κράτη και οι αρμόδιοι οργανισμοί τους, χωρίς καθυστερήσεις, ταλαντεύσεις, εκβιαστικά παιχνίδια, χωρίς μεσάζοντες, εταιρείες που θα διεκδικούν πατέντες και όλα τα υπόλοιπα γνωστά διαβόητα στις αγορές υγείας.  
2. Παρακάτω και σε άμεση σχέση και συνάρτηση με το αμέσως προηγούμενο, εδώ και τώρα θα πρέπει να απαιτηθεί εξίσου δυναμικά και αποφασιστικά ένα πραγματικά δημόσιο και δωρεάν αξιόπιστο σύστημα υγείας για όλους, το τονίζω, χωρίς διακρίσεις σε αόρατους και ορατούς πολίτες και ανθρώπους αυτό εννοείται ότι συμπεριλαμβάνει και πρόσφυγες και μετανάστες και άνεργους. Επίσης, σημαίνει ότι, σε περίπτωση ανάγκης, θεωρείται αυτονόητη και η επίταξη, χωρίς αποζημίωση, ιδιωτικών δομών υγείας.
3. Απαίτηση για εγγυημένο κατώτατο εισόδημα για όλους ανεξαιρέτως και, ταυτόχρονα και πρώτα απ’ όλα, πρόνοια για κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών τροφής, στέγης, ένδυσης, και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης για τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως οι άστεγοι, άποροι, άνεργοι, ανασφάλιστοι εργαζόμενοι, τοξικοεξαρτημένοι, ΑΜΕΑ, άνθρωποι με ψυχικές παθήσεις, πρόσφυγες, μετανάστες, φυλακισμένοι, καθώς επίσης και σοβαρά προγράμματα εκπαίδευσης και εργασίας και όχι voucherιές της αρπαχτής και της μίζας.   
4. Μείωση ωρών εργασίας, για ευνόητους λόγους, μετά την αναφορά και των αμέσως προαναφερθέντων.
5. Νομοθετικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει τα αναπαλλοτρίωτα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των ανθρώπων, σε επίπεδο κοινωνικοπολιτικό, οικονομικό, πολιτισμικό, φυλετικό, φύλου, κλπ. κλπ., όπως οι συνδικαλιστικές ελευθερίες και με ΕΙΔΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ ΓΙΑ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ, ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ, ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΥΣ, ΚΑΤΑΤΡΕΓΜΕΝΟΥΣ, σε συνθήκες πανδημίας και κατ’ επέκταση, περιορισμού ατομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Σημαντική σημείωση: Να μην «ξεχαστούν» και να δουλέψουν γι’ αυτό εντατικά τα κοινοβούλια και οι κυβερνήσεις, όπως δουλεύουν και για τη δημιουργία εχθρικών προς τους πολίτες νομοσχεδίων, λ.χ. το αντιεκπαιδευτικό νομοσχέδιο Κεραμέως ή το αντιπεριβαλλοντικό τέτοιο, στη δική μας, ελληνική περίπτωση.
6. Εδώ και τώρα συγκροτημένη και συγκεκριμένη οικουμενική απάντηση στην παράλογη τουριστική ανάπτυξη και σε εκείνη ενάντια στη φύση και την ανθρώπινη ζωή ενάντια στο πλιάτσικο των αγορών πάνω στα τρόφιμα, στις πρώτες ύλες και τα είδη πρώτης ανάγκης.

Οι κοινωνίες δεν είναι μόνο και κυρίως αγορές,

οι άνθρωποι και πολίτες δεν είναι μόνο και κυρίως καταναλωτές ή/και εργαζόμενοι,

τα πράγματα, οι σχέσεις, τα όντα δεν είναι μόνο και κυρίως προϊόντα.

7. Νομοθεσία που θα διασφαλίζει ότι το σπίτι μας παραμένει σπίτι μας -με ό,τι συνεπάγεται αυτό από άποψη προστασίας του οικιακού ασύλου, της ιδιωτικής ζωής των ανθρώπων και πολιτών- και ότι δε θα γίνει προέκταση ή και πεμπτουσία το εργασιακού χώρου και χρόνου του κόσμου της εργασίας μέσω της τηλεργασίας ή «θερμοκοιτίδα» μόνιμης, διαρκούς και ασφυκτικής επίβλεψης, επιτήρησης, λογοκρισίας και ανάλογου ελέγχου. Δεν τον θέλω στο σαλόνι μου τον εργοδότη μου, απρόσκλητο κιόλας.

Γι’ αυτό το τελευταίο σημείο-αίτημα σχετικά με την τηλεργασία, θα ήθελα να πω δυο λόγια, ειδικά για το χώρο της εκπαίδευσης, τον οποίο και υπηρετώ, καθώς τον τελευταίο μήνα και κάτι, εμείς οι εκπαιδευτικοί το βιώσαμε πολύ και έντονα.

Όλοι ξέρουμε για την ενδεχομενικότητα. Για το προς τα πού θα πάει κάτι στην κοινωνία, δεν υπάρχουν εγγυήσεις και, εξάλλου, τίποτα κοινωνικό δε συμβαίνει, δεν πάει από μόνο του, εμείς ως άνθρωποι δρώντες και πολίτες ενεργοί ή μη, το φέρνουμε.

Με βάση τον προηγούμενο συλλογισμό, η ευρεία χρήση της τηλεκπαίδευσης, είτε ως δομημένης ΕξΑΕ, είτε ακόμα και στην υβριδική καρικατούρα της που ζούμε εμείς σήμερα -γιατί αυτό που ζούμε εμείς σήμερα δεν είναι δομημένη ΕξΑΕ (βλ. 2 βίντεο διάρκειας περίπου 20΄ της Τ. Γιακουμάτου, στις διευθύνσεις: https://www.youtube.com/watch?v=32Gvh9HCrlM και https://www.youtube.com/watch?v=xNfUbqNCZLU, με τίτλο: «Μαύροι κύκνοι και γκρίζοι ρινόκεροι της ΕξΑΕ», μέρος 1^ο, 12΄49΄΄ και 2ο, 6΄58΄΄, 17 & 18/04/2020, κυρίως το 1ο μέρος)- μπορεί να μετατραπεί σε μοχλό για αντικοινωνικές αλλαγές στη δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση και μόρφωση, αν το επιτρέψουμε όμως. Αν τη δούμε όχι ως σημαντικότατο επικουρικό εργαλείο στην σε φυσικό χωροχρόνο και κοινωνικό σχετίζεσθαι δια ζώσης διδασκαλία, αλλά ως αντικατάσταση αυτής της τελευταίας από μια διδασκαλία, πόσο μάλλον εκπαίδευση και ακόμα παραπέρα μόρφωση, placebo, για λόγους κόστους και τα λοιπά γνωστά, για να μην επαναλάβουμε εδώ αυτονόητες εμμονές και ιδεοληψίες των ακραίων νεοφιλελεύθερων κύκλων για λιγότερο κράτος παντού αλλά και στην εκπαίδευση. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να λειτουργήσει διαλυτικά, αποσαθρωτικά για το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και για κάθε εκπαιδευτικό σύστημα. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ποιοτική ανάπτυξη και εξέλιξη των κοινωνικών ανισοτήτων στην εκπαίδευση, μια γεύση του οποίου πήραμε αυτές τις μέρες. Γεύση για την οποία ήδη ειδικοί και έρευνες έχουν αποφανθεί (βλ. τη δημοσίευση στο διαδίκτυο των Α. Παπαϊωάννου & Χ. Κρομμύδα με τίτλο: «Έρευνα: Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ισχυρό πλήγμα για παιδιά χαμηλών κοινωνικο-οικονομικών τάξεων», 22/03/2020).

Εδώ να συμπληρώσουμε και κάτι ακόμα σχετικά με αυτό το θέμα και, συγκεκριμένα, αναφορικά τόσο με τη μετάφραση των αγγλικών όρων distance learning και distance education, όσο και με τη χρήση αυτών των όρων και στην ίδια την αγγλική γλώσσα αλλά και το περιεχόμενό τους, καθώς και τις διαφοροποιήσεις τους και τη σχέση τους με τη μόρφωση. Οι λέξεις δεν είναι αθώες ούτε και ένοχες πάντα, αλλά μετα-φέρουν σημασίες, για τις οποίες είμαστε υποχρεωμένοι ως ώριμοι πολίτες να στοχαζόμαστε.   

Τις τελευταίες μέρες, λοιπόν, αυτές της υγειονομικής και όχι μόνο κρίσης, όλοι οι εμπλεκόμενοι στο εκπαιδευτικό σύστημα ζήσαμε αρκετές αθλιότητες. Κάποιες γρήγορα έπεσαν στο κενό. Π.χ., η προσπάθεια ενεργοποίησης για ακόμα μία φορά του κοινωνικού αυτοματισμού εναντίον των τεμπέληδων εκπαιδευτικών, από μερίδα του Τύπου και δημοσιογράφων, γιατί γρήγορα -τάχιστα, θα τολμούσα να πω- και αποτελεσματικά, όσο θα μπορούσε μέσα στον τραγέλαφο που ζούσαμε με αντικρουόμενες διαταγές εκ των άνω, έλλειψη τεχνικών μέσων και κυρίως παιδαγωγικού-μορφωτικού προσανατολισμού και σχεδιασμού, τράβηξε μπροστά ο ενεργός εκπαιδευτικός, συχνά overqualified αν και απαξιωμένος και λοιδορούμενος. Ή, άλλες προσπάθειες, όπως κλήση σε εργασία Κυριακές και αργίες, γιατί, λένε, καθόμαστε ένα μήνα. Ποιος, αλήθεια, έστησε τις χιλιάδες η-τάξεις μέσα στα μαύρα χαράματα, γιατί το σύστημα το πρωί, λόγω υπερφόρτωσης δεν ανταποκρινόταν; Και δεν ανταποκρινόταν και γιατί οι δομές που θα έπρεπε να το στήριζαν, όπως τα ΚΕΠΛΗΝΕΤ, έχουν αποδιοργανωθεί και δεχτεί αλλεπάλληλες χαριστικές βολές τα τελευταία χρόνια. Αυτές οι αστειότητες, γελοιότητες και αθλιότητες, όμως, απαντήθηκαν συχνά με τρόπο αποστομωτικό από στελέχη της εκπαίδευσης, συντονιστές και άλλους. Θυμίζω εδώ το άρθρο των συντονιστών εκπαίδευσης του 4ου ΠΕΚΕΣ Αττικής, Κ. Θεριανού και Δ. Καλαϊτζίδη με τίτλο: «Ο θρίαμβος των εκπαιδευτικών: θρίαμβος της συνεργατικής κουλτούρας και των κοινοτήτων μάθησης», στις 04/04/2020, στο δικτυακό τόπο του e-sos. Εκεί επισημάνθηκε και υπογραμμίστηκε ότι κάποιες μέρες αυτομόρφωσης, με σκληρή και κοπιώδη δουλειά από τους εκπαιδευτικούς, ισορρόπησαν χρόνια απουσίας επιμόρφωσης και δημιούργησαν, δίπλα στην εποποιία των υγειονομικών υπαλλήλων και αυτή των εκπαιδευτικών του ελληνικού κράτους. Και, πράγματι, αποτύπωσαν μια πραγματικότητα οι συγγραφείς του άρθρου αυτού. Αλλά εδώ υπάρχει ένα «ΑΛΛÁ» με κεφαλαία, όχι για όσα γράφτηκαν από τους δημιουργούς του συγκεκριμένου άρθρου αλλά για τις προθέσεις και τις στοχεύσεις των πολιτικών ταγών/προϊσταμένων της ελληνικής δημόσιας και δωρεάν (χα, χα!, για το δωρεάν) εκπαίδευσης. Οι οποίοι έσπευσαν να αλλάξουν την κασέτα περί τεμπέληδων, γιατί δεν τους βγήκε και δυσκοίλια έστω και -το κυριότερο- υποκριτικά, όπως αποδείχτηκε πολύ γρήγορα με την πρόταση του αντιεκπαιδευτικού νομοσχεδίου, να μας ευχαριστήσουν. Πέρα, λοιπόν, από το ότι δεν είναι και πολύ του γούστου μου οι ηρωικοί λόγοι εν γένει, ειδικά δυσφορώ με τους  ηρωικούς επικήδειους λόγους, πάνω στο κουφάρι της ελληνικής δημόσιας δωρεάν εκπαίδευσης, όπως εξάλλου και με τα χειροκροτήματα-πυροτεχνήματα, προσχήματα κι εντυπωσιασμούς. Με βάζουν και σε υποψίες και δεν είμαι ιδεοψυχαναγκαστικά καχύποπτος άνθρωπος.

Τώρα, λοιπόν, μετά από όλα αυτά, θεωρώ ότι είναι η ώρα, ειδικά και μετά την πρόθεση προς κατάθεση για διαβούλευση του αντιεκπαιδευτικού νομοσχεδίου Κεραμέως (δεύτερο χα, χα!, ωραίο ανέκδοτο αυτή η διαβούλευση), για ένα εκπαιδευτικό κίνημα ουσίας, ως μέρους ενός ευρύτερου λαϊκού κινήματος για ζωή και ελευθερία. Που θα ζητά επιθετικά, όπως και οι υγειονομικοί, άμεσους και μόνιμους διορισμούς, ουσιαστική και όχι fast track επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ως δωράκι σε εταιρείες voucherαίων, επιστροφή των εκπαιδευτικών αδειών, ηλεκτρονικές και μη βιβλιοθήκες σε κάθε σχολική μονάδα, μείωση αριθμού μαθητών ανά τμήμα, μείωση ωρών εκπαιδευτικού ωραρίου στην τάξη, ακύρωση των προσπαθειών για πειθαρχικού ή/και οικονομίστικου τύπου αξιολογήσεις που εξοντώνουν στην κυριολεξία το σχολείο κλπ. κλπ. αυτονόητα. Και, ακόμα, στην τωρινή κατάσταση της τηλεκπαίδευσης, διασφάλιση και προστασία των προσωπικών δεδομένων των μαθητών, των γονέων και κηδεμόνων τους και των εκπαιδευτικών. Δεν είναι η ώρα για μπίζνες με εταιρείες με προϊόντα αμφιλεγόμενα για τις ανάγκες της εκπαίδευσης. Λ.χ. διάτρητα σε ασφάλεια συστήματα τηλεκπαίδευσης-τηλεδιάσκεψης. Είναι η ώρα για ένα με υπευθυνότητα δομημένο και ασφαλές σύστημα με την εγγύηση της πολιτείας και του αρμόδιου υπουργείου, φορέων και υπηρεσιών. Τα προσωπικά δεδομένα όλων των εμπλεκόμενων στην εκπαιδευτική διαδικασία, δηλαδή περίπου της συντριπτικής πλειοψηφίας της ελληνικής κοινωνίας δεν είναι ιδιοκτησία κανενός υπουργείου, πολιτικού ή διοικητικού προϊστάμενου σε αυτό. Αυτονόητα πράγματα, ζητήματα κοινής λογικής. Χρειαζόμαστε μια εκπαίδευση δημόσια και πραγματικά δωρεάν και καθολική στο πνεύμα του 21ου αιώνα, αλλά με βάση τις ανάγκες των πολιτών και όχι των εταιρειών και των αγορών τους. Αλήθεια, τι σημαίνει, άραγε, ΕξΑΕ επί της ουσίας για την εκπαίδευση; Και όχι μόνο τεχνικά αλλά κυρίως παιδαγωγικά, μορφωτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά (βλ. το άρθρο του Δ. Κουτσογιάννη, καθηγητή του Τμήματος Φιλολογίας Α.Π.Θ. με τίτλο: «Ψηφιακή τεχνολογία, κοινωνική ανισότητα και σχολείο: σκέψεις με αφετηρία τις συζητήσεις την περίοδο του κορονοϊού», στις 17/04/2020, στο δικτυακό τόπο του e-sos). Μεγάλο θέμα, που χρειάζεται από μόνο του ξεχωριστό κείμενο.

Και αυτή η κρίση, λοιπόν, ειδικά αυτή, έδειξε ότι εμπιστοσύνη πρέπει να έχουμε στους πολίτες, σε εμάς δηλαδή, για τη συλλογική διεκδίκηση μιας αξιοβίωτης ζωής και όχι στις ένοχες εξουσίες για τις παγκόσμιες πια και πάλι επιδημίες αλλά και κοινωνικές μάστιγες. Επιδημίες και μάστιγες που καλλιεργήθηκαν με σπόρους απληστίας για την ιδιωτική κερδοφορία με όποιο κόστος, με σπόρους εχθρότητας και μίσους απέναντι στην ανυπότακτη φύση και ζωή. Και απέδωσαν μόνο καταστροφή, οδύνη, θάνατο χωρίς καμιά ενοχή και ντροπή.

Βρισκόμαστε σε σταυροδρόμι, το έχουμε καταλάβει. Το έχουμε καταλάβει; Και, μάλλον, δεν υπάρχουν φανάρια, σήματα, διαγραμμίσεις στο δρόμο και για το δρόμο. Μάλλον θα πρέπει να τα φτιάξουμε εμείς.

Το διακύβευμα του τώρα αλλά και του μετά είναι η επιθυμία για αξιοβίωτη ζωή και όχι για χαμοζωή, ζωή στη χαμοκέλα. Θα τις προλάβουμε με τη δράση μας τις ένοχες εξουσίες πριν προσπαθήσουν να μας πετάξουν στα βράχια εμάς, τους πολίτες και απλούς ανθρώπους, γι’ ακόμα μία φορά; Πριν μας πετάξουν από τα τείχη της δικής μας Τροίας, σαν άλλους Αστυάνακτες και μας σύρουν σκλάβους σαν άλλες Τρωάδες και ιθαγενείς της αφρικανικής και αμερικάνικης ηπείρου; Πριν προσπαθήσουν να μας μας εκτοπίσουν σε δύσμορφες, δυστοπικές ουτοπίες πανοπτικής τηλεπιτήρησης ως εργάτες μόνο, στην καλύτερη περίπτωση, ή ως δούλους ή περιττούς Daniel Blake, αόρατους Αϊλάν, επικίνδυνους «εισβολείς» για κάποια καθαρότητα, εθνική ή άλλη, απειλή για τη δημόσια υγεία λαθρανθρώπους/υπανθρώπους -ποιων αλήθεια; Πριν μας περιχαρακώσουν σε υγειονομικές ζώνες, σε δικτατορίες υγείας και μας περιφρουρήσουν σε καραντίνες (αλήθεια, τι φαιδρή χρήση του όρου η σημερινή) για «το καλό μας»; Μεταλλαγμένους σε αυτολογοκριμένους και αυτοπεριορισμένους υπεύθυνους τροφίμους κυβερνοστρατοπέδων συγκέντρωσης χωρίς συρματόπλεγμα, με ζωτικό χώρο μόνο την οθόνη του όποιου υπολογιστή, που θα ελέγχει αδιάλειπτα… .

Είμαι περίεργη να δω πώς θα σχεδιάσουμε αυτή τη φορά τις καμπύλες των κινήσεων της ενδεχομενικότητας της ζωής μας…·  αν θα μετασχηματίσουμε με τη δράση μας την οθόνη του υπολογιστή μας σε ανοιχτό παράθυρο-ορίζοντα στον κόσμο των συνανθρώπων και συμπολιτών μας, δηλαδή στο δικό μας κόσμο αλλά και στον κόσμο των κάθε Άλλων ή σε σιδερόφραχτο φεγγίτη μιας ζωής-κελί.             

Σε έναν κόσμο σε στιγμή ρήξης με το χτες του, σε μια στιγμή σχάση και ρωγμή στη μέχρι τώρα μεταπολεμική κανονικότητα, για να διαμορφωθεί η νέα κανονικότητα, η συνέχεια της 1ης Μάη του 19 ου αι., με λόγια όμως και πράξεις του 21ου αι., από κοινού από τον κόσμο της εργασίας, της ανεργίας, της κάθε προσφυγιάς, των αόρατων περιττών «από κάτω», μπορεί ίσως να αποτελέσει μια συνέχεια στο νήμα για μια νέα αρχή για ζωή και όχι απλή επιβίωση, για ταξίδια με προορισμό τόπους με πρώτο συνθετικό το «ευ-» και όχι το «δυσ-». Για να δούμε…  . Περιμένω… . Νομίζω, αν αφουγκράζομαι καλά, όλοι μας περιμένουμε. Μην ξεροσταλιάσουμε όμως και στην αναμονή. Να προλάβουμε να ζήσουμε σαν άνθρωποι και όχι σαν σκλάβοι. Τώρα και εδώ, μας κάνει η ζωή σινιάλο…