Ακολουθούν δύο κείμενα για τον Μανώλη Γλέζο -του Χρήστου Ρέππα και της Σοφίας Χατζοπούλου.
i. του Χρήστου Ρέππα
Έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 98 ετών ο μεγάλος αγωνιστής της Αριστεράς και της Εθνικής Αντίστασης Μανώλης Γλέζος. Η απώλειά του είναι μεγάλη για όλους μας καθώς έφυγε από κοντά μας σε μια δύσκολη στιγμή δοκιμασίας για τον λαό μας αλλά και για τους άλλους λαούς του πλανήτη. Σε άλλες δύσκολες ιστορικές δοκιμασίες της δικιάς του εποχής ο Μανώλης Γλέζος, με το παράδειγμα της ζωής του και των αγώνων του, έδειξε τον δρόμο για να στεκόμαστε όρθιοι, τον δρόμο του αγώνα. Ο Μ. Γλέζος είναι μια εμβληματική μορφή της Αριστεράς του 20ου αιώνα, γιατί την πορεία τη σημάδεψε η ανιδιοτέλεια, η πίστη στα ιδανικό ενός καινούριου και δίκαιου κόσμου, του σοσιαλισμού, πίστη που εκφράστηκε με αγώνες μιας ολόκληρης ζωής, με κατατρεγμούς, διώξεις και θανατικές καταδίκες από το μετεμφυλιακό κράτος της εθνικοφροσύνης.
Ο Μανώλης Γλέζος γεννήθηκε στην Απείρανθο της Νάξου το 1922 (9/9/1922). Εκεί έζησε τα παιδικά του χρόνια και τελείωσε το δημοτικό σχολείο, ενώ από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 η οικογένειά του μεταναστεύει στην Αθήνα. Από τα μαθητικά του χρόνια πρωτοστατεί στη δημιουργία αντιφασιστικής ομάδας για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου από τους Ιταλούς αλλά και της δικτατορίας του Μεταξά. Το 1940 τον βρίσκει φοιτητή στην ΑΣΟΕΕ και είναι η περίοδος που θα εκδηλώσει τη μεγάλη αντιφασιστική του δράση από τις γραμμές της ΟΚΝΕ, του ΕΑΜ Νέων και της ΕΠΟΝ Είναι η περίοδος που αυτός πρώτος μαζί με τον συμφοιτητή του Λάκη Σάντα θα εκφράσουν, με μια πράξη μεγάλης ηθικής και πολιτικής σημασίας, τη θέληση του ελληνικού λαού για συνέχιση του αγώνα ενάντια στη ναζιστική σκλαβιά.
Τη νύχτα της 30ης προς την 31η Μάη 1941 και ενώ είχε ανακοινωθεί η κατάληψη της Κρήτης από τους ναζί, τελευταίου οχυρού την περίοδο αυτή ένοπλης αντίστασης του ελληνικού λαού, οι δύο κομμουνιστές φοιτητές αφαιρούν από την Ακρόπολη τη γερμανική σημαία του Γ’ Ράιχ και υψώνουν την ελληνική. Ήταν το σύμβολο σκλαβιάς και ταπείνωσης που είχε υψωθεί στην Ακρόπολη από την είσοδο των γερμανικών στρατευμάτων στην Αθήνα, στις 27 Απριλίου 1941. Ακριβώς την ημέρα που οι ναζί ολοκλήρωναν την κατάληψη όλου του ελληνικού χώρου και θεωρούσαν ότι ξεμπέρδεψαν με τον ελληνικό λαό, ήρθε το γεγονός της αφαίρεσης του συμβόλου της κυριαρχίας τους να τους προειδοποιήσει ξεκάθαρα ότι κάθε άλλο παρά τελείωσαν με τον ελληνικό λαό. Και το μήνυμα της ενέργειας έγινε απόλυτα κατανοητό στους ναζί. Η ανακοίνωση της γερμανικής στρατιωτικής διοίκησης Αθηνών δείχνει τη βαθιά ενόχληση των κατακτητών που απειλεί τους δύο φοιτητές με θάνατο και διαμαρτύρεται ότι δεν αντιμετωπίζονται ευμενώς οι κατακτητές (!!!) από τον αθηναϊκό λαό σε αντίθεση με τους Άγγλους αιχμαλώτους για τους οποίους υπάρχει συμπάθεια, ενώ διαμαρτύρονται για παραβάσεις του Διεθνούς Δικαίου από τους Κρητικούς προς τους Γερμανούς αιχμαλώτους, την ίδια ώρα που αυτοί αφάνιζαν ολόκληρα χωριά στο νησί, εκδικούμενοι για την ηρωική του αντίσταση. «Η εξαφάνισις της γερμανικής σημαίας από των επάλξεων της Ακροπόλεως, αναφέρει ο Δ. Γατόπουλος, στην Ιστορία της Κατοχής[1], ανεστάτωσε τας γερμανικάς αρχάς της Κατοχής που δεν επερίμεναν τοιούτου ηρωισμού πράξιν μπροστά στα μάτια των. Εν πλήρει επιγνώσει της πραγματικής εννοίας της πράξεως οι Γερμανοί επείσθησαν τότε, ότι όχι μόνον ο ελληνικός πόλεμος εσυνεχίζετο πέραν της Κρήτης, αλλά ότι και η ηρωϊκή αντίστασις του ελληνικού λαού ήρχισε κατά τον επισημότερον και ηρωικώτερον τρόπον, δια της αφαιρέσεως και του εξευτελισμού της γερμανικής σημαίας από των επάλξεων της Ακροπόλεως των Αθηνών.»
Η περίοδος της απελευθέρωσης, των Δεκεμβριανών, της συμφωνίας της Βάρκιζας και της λευκής τρομοκρατίας βρίσκει τον Μανώλη Γλέζο δημοσιογράφο, αρχισυντάκτη, υπεύθυνο έκδοσης και διευθυντή του Ριζοσπάστη και θα διωχθεί δικαστικά 28 φορές για αδικήματα του τύπου, ενώ μέχρι το τέλος του εμφύλιου πολέμου θα καταδικαστεί τρεις φορές σε θάνατο, καταδίκες που το 1950 θα μετατραπούν σε ισόβια μετά από διεθνή κινητοποίηση, ενώ τελικά αποφυλακίζεται στις 26 Ιουλίου 1954. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1951, ενώ ήταν ακόμη φυλακισμένος, εκλέχθηκε βουλευτής της ΕΔΑ. Κάνει απεργία πείνας με αίτημα την απελευθέρωση των δέκα εξόριστων εκλεγμένων βουλευτών της ΕΔΑ και το 1954 εκλέγεται οργανωτικός γραμματέας της. Το 1961 που εκλέχθηκε και πάλι βουλευτής θα τον βρει για μια ακόμη φορά στη φυλακή. Το 1963 θα τιμηθεί με το χρυσό βραβείο Λένιν για την ειρήνη για τους αγώνες του γι’ αυτήν. Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1967 συλλαμβάνεται και πάλι και οδηγείται σε διαδοχικές φυλακίσεις και εξορίες (Γουδή, Πικέρμι, Γενική Ασφάλεια, Παρθένι Λέρου, Ωρωπό) αποφυλακίζεται το 1971. Συνολικά 16 χρόνια της ζωής του τα πέρασε σε φυλακές και εξορίες. Στη μεταπολίτευση συμμετέχει στην ανασυγκρότηση της ΕΔΑ και θα θα διατελέσει πρόεδρός της στην περίοδο 1985-1889. Το 1981-1985 εκλέχτηκε βουλευτής συνεργαζόμενος με το ΠΑΣΟΚ. Το 2002 εκλέχτηκε νομαρχιακός σύμβουλος με τον Συνασπισμό στη διευρυμένη περιφέρεια Αθηνών – Πειραιά και το 2012 βουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ και ευρωβουλευτής του ίδιου χώρου από το 2014 οπότε ασχολήθηκε ειδικά με το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων. Το καλοκαίρι του 2015 θα ταχθεί υπέρ του «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα και θα αρνηθεί την προδοσία του από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ.
Η πολιτική πορεία του Μ. Γλέζου αποτυπώνει την ίδια την πορεία του αριστερού και κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα τον 20ο αιώνα, τους αγώνες ενάντια στον φασισμό και για τα δικαιώματα και τη ζωή της εργατικής τάξης. Μια πορεία ηρωική, με σκληρούς αγώνες, κατατρεγμούς και διώξεις, αλλά συνάμα και πορεία αντιφατική με διαψεύσεις και ψευδαισθήσεις.
Για τον Μανώλη Γλέζο θα ήταν ελλιπής η οποιαδήποτε αναφορά στην προσφορά του αν δεν συμπεριλάμβανε και το συγγραφικό του έργο. Ανάμεσα σε σημαντικά έργα που κατά καιρούς δημοσιεύτηκαν, το μικρό αυτό σημείωμα αποχαιρετισμού θα ήθελε να εστιάσει στο βιβλίο του για την «Εθνική Αντίσταση 1940 -1945» τομ Α’+Β, εκδ. Στοχαστής: Αθήνα 2009-2011, ένας αληθινός πλούτος στοιχείων και μια σημαντική προσπάθεια αποτίμησης της περιόδου, από έναν άνθρωπο που έγραψε την ιστορία πρώτα με τις πράξεις του και τον αγώνα και μετά με το μολύβι.
Καλό του ταξίδι.
[1] Δ. Γατόπουλος (1955). Ιστορία της Κατοχής. Αθήνα: ΜΕΛΙΣΣΑ (σελ. 118-120), όπως αναφέρεται από τον ίδιο τον Μ. Γλέζο στο Μ. Γλέζος «Εθνική Αντίσταση 1940 -1945», τομ. Α’, Αθήνα: εκδ. ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ (341-347, εδώ 343). Οι διαπιστώσεις αυτές του Γατόπουλου έχουν ιδιαίτερη σημασία, καθώς προέρχονται από έναν συγγραφέα που δεν ανήκει στο στρατόπεδο του ΕΑΜ.
ii. της Σοφίας Χατζοπούλου
Μανόλης Γλέζος – ο «πρώτος παρτιζάνος των Αθηνών»
Τη νύχτα της 30ής προς την 31η Μαΐου 1941 επρόκειτο να ανοίξει μια ρωγμή στον χρόνο, μια ρωγμή που θα οδηγούσε δυο παλικάρια στο ραντεβού τους με την αιωνιότητα. Ο Μανώλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας, δυο εικοσάχρονοι τότε νέοι, θα ανέβαιναν στον βράχο της Ακρόπολης πάνω στον οποίο ανέμιζε με θράσος η σημαία των ναζιστών κατακτητών, και θα την κατέβαζαν με περίσσιο θάρρος, κυριολεκτικά κάτω από τα μάτια του εχθρού. υψώνοντας στη θέση της την ελληνική σημαία.
Η πράξη τους αυτή, πράξη αγάπης για την πατρίδα, τον λαό και την ελευθερία, θα περνούσε τα σύνορα της κατεχόμενης Ελλάδας, και θα τους έκανε σύμβολα της αντίστασης των λαών απέναντι στον Γερμανό κατακτητή. Ο ίδιος ο Ντε Γκωλ μάλιστα θα χαρακτήριζε τον Μανώλη Γλέζο ως τον «πρώτο παρτιζάνο των Αθηνών».
Κάπως έτσι ο Μανώλης Γλέζος, ο νέος από την Απείρανθο της Νάξου, πέρασε στην Ιστορία ήδη από τα πρώτα νεανικά του χρόνια και έγινε γνωστός σε όλους εμάς, όταν διδασκόμασταν στο σχολείο το έπος του ‘40. Έτσι ο άνθρωπος έγινε σύμβολο, μια μορφή συμπύκνωσης της συλλογικής μνήμης και αισθήματος, που πολλές φορές επισκίασε την υπόλοιπη ζωή του, τις προκλήσεις, τους κινδύνους, τις θυσίες, τις απογοητεύσεις.
Ο Μανώλης Γλέζος όμως δεν ήταν μόνο ένα σύμβολο αντίστασης στον εχθρό. Πρώτα και κύρια ήταν ένας αγωνιστής, ένας ανυπότακτος μαχητής για τα ιδανικά της ελευθερίας, της αλληλεγγύης και της αριστεράς, μέσα στην οποία δραστηριοποιήθηκε κινηματικά και πολιτικά από πολύ μικρή ηλικία, όταν ανέλαβε αντιστασιακή δράση στο ΕΑΜ Νέων και στην ΕΠΟΝ με αποτέλεσμα να υποστεί πολλές διώξεις και φυλακίσεις. Βασικά ένα μεγάλο μέρος της ζωής του εκτυλίχθηκε σε αίθουσες δικαστηρίων, φυλακές, δωμάτια βασανιστηρίων και εξορία, καθώς ο Γλέζος με πείσμα υπερασπιζότανε όλα αυτά που πίστευε και διεκδικούσε.
Ακριβώς γι’ αυτές τις πεποιθήσεις του ο Μανώλης Γλέζος συνελήφθη το 1948, μετά τον πόλεμο και την συντριβή του ξένου κατακτητή, ενώ εργαζόταν ως αρχισυντάκτης στην εφημερίδα Ριζοσπάστης, και καταδικάστηκε αρκετές φορές με διάφορες ποινές και μια φορά σε θάνατο για «αδικήματα τύπου» και για παράβαση του Γ’ Ψηφίσματος της 21 Μαρτίου 1949 «περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα της χώρας». Οι ποινές θανάτου του ευτυχώς, δεν εκτελέσθηκαν, αφού σε αντίθεση με τη κυβέρνηση – διώκτη του, ο λαός και η διεθνής κοινή γνώμη δεν είχαν ξεχάσει το νεαρό παιδί που ανέβασε την ελληνική σημαία στον βράχο της Ακρόπολης με κίνδυνο τη ζωή του. Από το εξωτερικό προσωπικότητες, όπως ο Πικάσσο, ο Σαρλ ντε Γκωλ και άλλοι, κινητοποιήθηκαν υπέρ του και οι θανατικές καταδίκες του μετατράπηκαν σε «ισόβια δεσμά» το 1950, που ούτε και αυτή τελικά εκτελέστηκε.
Από τότε ξεκίνησε μια σειρά συλλήψεων, κατηγοριών, καταδικών, και φυλακίσεων. Το 1958 ως μέλος της ΔΕ της ΕΔΑ ο Γλέζος ήρθε αντιμέτωπος με κατηγορίες για «προσφορά εις κατασκοπείαν», με την οποία κατηγορούνταν επίσης δεκάδες μέλη του ΚΚΕ από το 1954 και η οποία επέφερε ποινή ισόβιας κάθειρξης. Τελικά και μετά από διεθνείς αντιδράσεις σχετικά με την καταπάτηση των πολιτικών ελευθεριών στην Ελλάδα, ο Γλέζος καταδικάστηκε το 1959 σε φυλάκιση 5 ετών, εκτόπιση 4 ετών και στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων επί 8 έτη, ενώ κρατείτο στις φυλακές ήδη από το 1958.
Οι διώξεις όμως για τον ανυπότακτο αγωνιστή και διανοητή δεν έλεγαν να τελειώσουν με αποκορύφωμα το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Σίγουρα μια τέτοια προσωπικότητα θα ήταν από τους πρώτους στόχους της χούντας. Τα ξημερώματα ο Γλέζος συνελήφθη στην οδό Φαιδριάδων στην Κυψέλη όπου διέμενε μαζί με την οικογένεια του, μαζί με το υπόλοιπο των πολιτικών ηγετών και κρατήθηκε επί τέσσερα έτη διαδοχικά στο Γουδί, το Πικέρμι, στη Γενική Ασφάλεια (Χωροφυλακής), τη Γυάρο, το Παρθένι Λέρου και τέλος στον Ωρωπό απ΄ όπου και απελευθερώθηκε το 1971 μετά από γενική αμνηστία.
Κι αν η δίωξη και η καταδίκη είναι το παράσημο του αγωνιστή, ο Γλέζος έχει πολλά από αυτά. Συνολικά έχει καταδικασθεί 28 φορές για την πολιτική και αντιστασιακή δραστηριότητα του, από τις οποίες τρεις φορές σε θάνατο. Ο συνολικός χρόνος παραμονής του στις φυλακές είναι 11 έτη και 5 μήνες, ενώ 4 έτη και 6 μήνες συμπλήρωσε στην εξορία.
Η δράση του στην πολιτική με τη στενή έννοια ξεκίνησε κι αυτή μέσα από τις φυλακές, όταν το 1951, αν και φυλακισμένος εκλέχτηκε βουλευτής Αθηνών, με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ). Μετά την αποφυλάκιση του το 1954 εκλέχθηκε μέλος της ΔΕ της ΕΔΑ και ανέλαβε οργανωτικός Γραμματέας της. Τον Δεκέμβρη του 1956 ορίστηκε Διευθυντής της εφημερίδας «ΑΥΓΗ». Από τότε ο Γλέζος παραμένει στην πολιτική σκηνή του τόπου, άλλοτε μέσα από τη φυλακή, όπως το 1961, όπου επανεκλέγεται με το ψηφοδέλτιο της ΕΔΑ, αλλά και μετά τη δικτατορία μέσα από τον Συνασπισμό και τον ΣΥΡΙΖΑ.
Πνεύμα καθάριο, ακέραιο και ασυμβίβαστο, δεν δίστασε ποτέ να κατακρίνει και να υπεραμύνεται το δίκιο, όπου υπήρχε προσπάθεια καταπάτησής του. Παρόλο που ο Γλέζος τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης Λένιν το 1963 και παρά τη γενική αναγνώριση την οποία έχαιρε στην ΕΣΣΔ, δεν δίστασε να καταδικάσει το 1968 από την εξορία τη στρατιωτική επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία. Και πολύ πρόσφατα από τη θέση του ως βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ δεν δίστασε να δηλώσει δημόσια τη διαφωνία του με τις αποφάσεις του κόμματος σχετικά με τις διαπραγματεύσεις στα θέματα της δανειακής σύμβασης και του μνημονίου, έχοντας πάρει σαφή θέση υπέρ του «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα του 2015, αλλά και κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών το 2018.
Ο Μανόλης Γλέζος δεν είναι απλά ένα σύμβολο του αγώνα κατά της γερμανικής κατοχής, όπως κάποιοι θα ήθελαν να τον θυμόμαστε. Δεν ανέβηκε μόνο τότε στον βράχο με κίνδυνο τη ζωή του. Ανέβηκε σε πολλούς βράχους, αντιμετωπίζοντας πολλούς και διαφορετικούς κάθε φορά κατακτητές και καταπατητές των δικαιωμάτων και της ελευθερίας, υψώνοντας πάντα τη σημαία των ιδανικών του λαού. Ένας αγωνιστής που δεν γέρασε ποτέ, που αγέρωχα δέχτηκε άλλη μια επίθεση «συμπατριωτών», όταν τα ΜΑΤ δεν δίστασαν να ρίξουν χημικά κατευθείαν στο πρόσωπό του 90χρονου τότε Γλέζου που διαδήλωνε στην πρώτη γραμμή στο μεγάλο συλλαλητήριο κατά του Μνημονίου το 2012. Δεν αναγνώρισαν, είπαν, ποιος ήταν…
Γιατί ναι… δεν ήταν ο Γλέζος. Ήταν και θα είναι πάντα ένας από εμάς…
