Το Σάββατο 25 Ιανουαρίου πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση του Σελιδοδείκτη “Εκπαίδευση και επιστημονικά επιτεύγματα του Κουβανικού λαού: Μια εμπειρία που αξίζει να συζητηθεί”. Στην εκδήλωση προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ “Μaestra” για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού στην Κούβα μέσα σε έναν χρόνο, μέσα από την κινητοποίηση δεκάδων χιλιάδων νέων ανθρώπων. Μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ ακολούθησε συζήτηση για την εκπαίδευση στην Κούβα και τα διδάγματα που μπορούμε να αντλήσουμε από το παράδειγμά της.
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν η Zelmys María Domínguez Cortina, Πρέσβειρα της Κούβας στην Ελλάδα, Πανεπιστημιακός, η Νατάσα Τερλεξή, μέλος του πολιτιστικού συλλόγου «Χοσέ Μαρτί», και -μέσω Skype- η Catherine Murphy, η σκηνοθέτιδα του ντοκιμαντέρ. Παρακάτω παραθέτουμε την ομιλία της Πρέσβειρας της Κούβας που μας τίμησε με την παρουσία της, την παρουσίαση για την εκπαίδευση στην Κούβα και βίντεο από την εκδήλωση.
Οι φωτογραφίες είναι του Μιχάλη Μιλτσακάκη.
Ομιλία πρέσβειρας Κούβας
Να ευχαριστήσω το περιοδικό Σελιδοδείκτης για την εκπαίδευση και την κοινωνία, καθώς και τον πολιτιστικό οργανισμό Χοσέ Μαρτί που διοργανώνει αυτήν τη σημαντική εκδήλωση. Να ευχαριστήσω και όλους εσάς για την παρουσία σας εδώ.
Η κουβανέζικη επανάσταση έχει φτάσει ως εδώ με 61 χρόνια αγώνων, θυσιών και νικών, σε δύσκολες συνθήκες, με ένα άδικο οικονομικό και εμπορικό εμπάργκο που μας επιβλήθηκε από τους ισχυρούς μας γείτονες, τις ΗΠΑ, των οποίων τα μέτρα χειροτερεύουν καθημερινά, για να επωφεληθούν από έναν λαό που τους ενοχλεί εδώ και 6 δεκαετίες, για να καταστρέψουν μία χώρα ελεύθερη, κυρίαρχη, ανεξάρτητη και σοσιαλιστική που καλλιεργεί την πλήρη ανεξαρτησία του ανθρώπου και των δικαιωμάτων του.
Μία από τις σημαντικότερες επιτυχίες της επανάστασης είναι η δωρεάν εκπαίδευση για τον λαό σε όλα τα επίπεδα. Είναι πλήρως κρατική και οργανώνεται μέσω υποσυστημάτων. Στην πραγματικότητα η Κούβα έχει τόσο υψηλό μορφωτικό επίπεδο που ξεκίνησε να αναπτύσσεται το 1961, όταν αναγνωρίστηκε από την Ουνέσκο ως η πρώτη χώρα της περιοχής χωρίς αναλφαβητισμό. Αλλά δεν ήταν πάντα έτσι, έπρεπε να διασχίσουμε ένα μεγάλο μονοπάτι στην εκπαιδευτική διδασκαλία στο Νησί για να φτάσουμε στα σημερινά αποτελέσματα. Μόνο με τον θρίαμβο της Κουβανικής Επανάστασης την 1/1/1959 η Κούβα μπόρεσε να έχει τόσο σημαντική θέση σε παγκόσμιο επίπεδο στο ζήτημα της εκπαίδευσης.
Η επανάσταση βρήκε μπροστά της μία απαράδεκτη κατάσταση: το 23,6% του πληθυσμού ήταν αναλφάβητοι και μόνο το 55,6% των παιδιών 6-14 χρονών ήταν εγγεγραμμένο στο σχολείο. Ενάμιση εκατομμύριο κάτοικοι πάνω από 6 ετών δεν είχαν καμία πρόσβαση στο σχολείο, ενώ το 17% των ανθρώπων 15-19 ετών είχε λάβει μία βαθμίδα εκπαίδευσης και οι άνθρωποι άνω των 15 είχαν εκπαιδευτικό επίπεδο χαμηλότερο από την τριτοβάθμια εκπαίδευση κατά μ.ο. Είναι απίστευτα τα συνολικά νούμερα για το θέμα της εκπαίδευσης στην Κούβα όταν θριάμβευσε η επανάσταση: 600.000 παιδιά χωρίς σχολεία, 10.000 δάσκαλοι χωρίς δουλειά. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που είχε αναφέρει ο Φιντέλ στο «Η ιστορία θα με δικαιώσει», την κατάθεσή του για τη δίκη για το καρτέλ Μονκάδα, και ήταν και ένα από τα κύρια προβλήματα που επίλυσε η κουβανική επανάσταση.
Μερικά από τα κύρια μέτρα για την ανάπτυξη της εκπαίδευσης υιοθετήθηκαν αμέσως: Ελεύθερη πρόσβαση στην εκπαίδευση χωρίς φυλετικές ή οικονομικές διακρίσεις, εθελοντές δάσκαλοι από τις πόλεις δίδασκαν στις ορεινές περιοχές, τα παλιά στρατόπεδα μετατράπηκαν σε σχολεία, ειδικό σχέδιο εκπαίδευσης για τους χωρικούς. Λίγο αργότερα ακολούθησε ένα σχέδιο υποτροφιών για όλα τα επίπεδα διδασκαλίας, η Μάχη για τα παιδιά 6ης-9ης τάξης, μαθήματα παρακολούθησης και εργατικής αυτοβελτίωσης, δημιουργία χιλιάδων αιθουσών και σχολείων σε όλη τη χώρα, ειδικά στις αστικές περιοχές, εργατική εκπαίδευση για τους χωρικούς, συνδυασμός εκπαίδευσης και δουλειάς, δημιουργία σχολείων στα χωριά, ειδική διδασκαλία για περιορισμένους φυσικούς. Ακόμη, θα αναπτυχθούν επιστημονικές και κοινωνικές έρευνες, θα δημιουργηθούν παιδαγωγικά ινστιτούτα, θα ιδρυθούν πανεπιστημιακά προγράμματα, δημιουργήθηκε το Υπουργείο Ανώτατης Εκπαίδευσης, διευρύνθηκε η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, και τελειοποιήθηκε το σύστημα εκπαίδευσης με πολλά μέτρα ανά τα χρόνια.
Ένα σημαντικό επίτευγμα ήταν η καμπάνια Αλφαβητισμού, παράδειγμα το οποίο φανερώνεται από το ντοκιμαντέρ Δασκάλα της Καθριν Μέρφι, απέδειξε ότι ο αλφαβητισμός ενός λαού, όπως και το ίδιο το γεγονός της εκπαίδευσης, είναι ένα γεγονός του οποίου η επιτυχία εξαρτάται από τη μαζική συμμετοχή, σε όλους τους υπάρχοντες οργανισμούς και σε όλους τους τομείς του πληθυσμού, χωρίς να αμελούμε την τεχνική πλευρά της οργάνωσης. Ήταν ένα πολύ ανθρώπινο έργο, που είχε επίσης μάρτυρες, δάσκαλους, χωρικούς, που πέθαναν στα χέρια των δολοφονημένων από τους εγκληματίες που πλήρωνε η αυτοκρατορία, και που προσέφεραν τη ζωή τους για να φανεί το «φως της αλήθειας».
Η εκπαίδευση έχει συνεισφέρει εκπληκτικά στη διαδικασία της κουβανικής επανάστασης. Η ιδέα ήταν ότι, για να μην γίνει η αναγνώριση του λαϊκού χαρακτήρα της εξουσίας μόνο εμφατική, αλλά κάτι πραγματικό και χειροπιαστό, όφειλαν να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε ο εργαζόμενος λαός να είναι το υποκείμενο που φέρει την εξουσία και αυτές οι συνθήκες να είναι υλικές και πνευματικές. Για να πληρούν τους όρους, απαιτούνταν δυνατότητες για εργασία, κοινωνική ασφάλιση και υγεία. Αλλά κυρίως απαιτούνταν εκπαίδευση και πολιτική κουλτούρα. Δεν υπάρχει λαϊκή εξουσία χωρίς συνθήκες για να την εφαρμόσουμε, και η εκπαίδευση και η κουλτούρα δημιουργούν αυτές τις συνθήκες σε ένα πλατύ σχήμα κοινωνικής δικαιοσύνης και ανθρώπινης αξιοπρέπειας που γεννήθηκαν από την κουβανική επανάσταση.
Η κουβανική επανάσταση, που εμπνεύστηκε από τον εθνικό μας ήρωα Χοσέ Μαρτί, είχε στο μυαλό της τη φράση που έλεγε: «Η επιστήμη και η ελευθερία είναι σημαντικά κλειδιά που έχουν ανοίξει τις πόρτες για μέρη όπου οι άνθρωποι έχουν μπει σα χείμαρροι, ερωτευμένοι με τον κόσμο που έρχεται». Ο Μαρτί επίσης έλεγε: Το να είμαστε καλλιεργημένοι είναι ο μοναδικός τρόπος να είμαστε ελεύθεροι και συνέδεε την ελευθερία με την κουλτούρα και την εκπαίδευση του ανθρώπου.
Με αυτόν τον τρόπο, ήδη σε μία ημερομηνία τόσο παλιά όπως το 1960, ο ιστορικός ηγέτης της επανάστασης Φιντέλ Κάστρο, έλεγε: «Το μέλλον της πατρίδας μας πρέπει να είναι απαραίτητα ένα μέλλον των ανθρώπων της επιστήμης, ένα μέλλον των ανθρώπων της σκέψης, γιατί αυτό είναι συγκεκριμένα αυτό που καλλιεργούμε… ή αυτό που καλλιεργούμε περισσότερο είναι ευκαιρίες προς τη γνώση».
Και προσέθετε το 1991, σε μία περίοδο όπου υπήρχε μεγάλη οικονομική κρίση, αντί για την πτώση του σοσιαλιστικού χώρου «Δεν μπορούμε να έχουμε σοσιαλισμό χωρίς επιστήμη»… «η επιβίωση της επανάστασης και του σοσιαλισμού, η διατήρηση της ανεξαρτησίας αυτής της χώρας εξαρτάται σήμερα θεμελιακά από την επιστήμη και την τεχνολογία… Αυτό που θα έχουμε στο μέλλον θα πρέπει να το δημιουργήσουμε εμείς, πρέπει να παλέψουμε για αυτό με τα χέρια μας, με τον ιδρώτα μας και τη γνώση μας. Μπορούμε να φτάσουμε να κάνουμε πολλά και μπορούμε να φτάσουμε πολύ μακριά, γιατί έχουμε αυτό που δεν έχουν άλλοι: την ποσότητα ταλέντου που συνοδεύει την κοινωνία μας, την ποσότητα της γνώσης που αναπτύσσεται. Με αυτό που έχουμε μπορούμε να πετύχουμε ο,τι θέλουμε.»
Ωστόσο, από την αρχή της επανάστασης, δόθηκε προτεραιότητα στις επιστημονικές καινοτομίες που εφαρμόζονται στην οικονομία και τη δημιουργία εκπαιδευτικών και ερευνητικών υποδομών, που θα βελτιώσουν τη χρήση, την εξέλιξη και την ανάπτυξη των τεχνολογιών.
Αυτήν την περίοδο αναπτύχθηκε και η ανώτατη εκπαίδευση για τις τεχνικές επιστήμες με στόχο να παράσχουν την ανάγκη για ειδικούς στις βιομηχανίες. Έτσι, το 1962 ψηφίζεται ο νόμος για την πανεπιστημιακή αναμόρφωση, που έκανε διαθέσιμες τις υποτροφίες για κατοίκους άλλων χωρών για τεχνική και ανώτατη εκπαίδευση. Επίσης, το 1964 φτιάχνεται η Πανεπιστημιούπολη Χοσέ Αντόνιο Ετσεβέρια, με χωρητικότητα 15 χιλιάδων φοιτητών σε ανώτατη και τεχνική εκπαίδευση.
Εκτός από τη σταδιακή ενσωμάτωση αυτών των ειδικών τελειόφοιτων, άρχισαν να δημιουργούνται Φορείς Έρευνας και Ανάπτυξης σε όλη τη χώρα. Αποφασίστηκε να αντικαταστήσουν τις επιστημονικές κοινότητες που υπήρχαν με την Ακαδημία Επιστημών της Κούβας, η οποία, από εκείνη τη στιγμή, άρχισε να παραγγέλνει έρευνες που σχετίζονταν με τους φυσικούς πόρους και τις τεχνικές ανάγκες της κουβανέζικης κοινωνίας.
Επίσης εκείνη την περίοδο δημιουργείται το Ινστιτούτο Επιστημονικών και Τεχνικών Εγγράφων και Πληροφοριών ως κεντρικός φορέας του αντίστοιχου Εθνικού Συστήματος. Στη δεκαετία του ’80 αναπτύσσεται ένα «πολυτομεϊκό δίκτυο» τεχνικό-επιστημονικών πληροφοριών σε όλες τις επαρχίες της χώρας.
Ανάμεσα στο ’62 και το ’63, με στόχο την ανάπτυξη της βιομηχανίας της χώρας, ο Τσε ιδρύει το Κέντρο Έρευνας για τη Μεταλλουργεία, το Κουβανέζικο Ινστιτούτο για τους παραγωγούς της ζάχαρης, το Κουβανέζικο Ινστιτούτο για τη Χημική Βιομηχανία και αργότερα το Κέντρο Χημικής Έρευνας και το Κουβανέζικο Ινστιτούτο για την Ανάπτυξη της Μηχανολογίας.
Από το 1966, άρχισαν πρότζεκτ εκμετάλλευσης του εδάφους, ζωολογίας, βοτανικής όπως επίσης και γεωλογικής έρευνας με βλέψεις για μεταλλευτική δραστηριότητα. Δημιουργείται επίσης η ΕΜΥ, με μία μικρή δαπάνη του κράτους, και επικεντρωμένη στο Ινστιτούτο Μετεωρολογίας (παλιό Εθνικό Παρατηρητήριο). Ταυτόχρονα αναπτύχθηκαν και έρευνες πάνω στις ανθρωπιστικές επιστήμες.
Όσον αφορά τις καινοτομίες εκείνης της περιόδου, η στόχευση ήταν η αυτοματοποίηση των διαδικασιών παραγωγής και η συντήρηση των ανταλλακτικών. Για να φτάσουν στον τελευταίο στόχο, άρχισαν να φτιάχνουν το Εθνικό Φόρουμ Συντήρησης και Παραγωγής Ανταλλακτικών μέχρι τα μέσα του ’80 που μετονομάστηκε στο σημερινό Φόρουμ Επιστήμης και Τεχνολογίας.
Μεταξύ των τομέων που ευνοήθηκαν περισσότερο από αυτό το κύμα καινοτομίας ήταν η γεωργία και η κουβανέζικη βιομηχανία ζάχαρης, για την οποία πολλές έρευνες έκανε το ομώνυμο ινστιτούτο που δημιουργήθηκε. Το πεδίο των Βιοτεχνολογικών επιστημών επίσης αναπτύχθηκε στις δεκαετίες ’60 και ’70, καθώς δημιουργήθηκαν φάρμακα όπως: εμβόλιο κατά της φυματίωσης, του τέτανου, της λύσσας και του τύφου, τα οποία εφαρμόστηκαν σε όλο τον κουβανικό λαό με εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Τη δεκαετία ’70 – ’80, η επιστήμη είχε κατευθυνθεί πλήρως να αναπτύξει την εκβιομηχάνιση της χώρας και συγκεκριμένα στο να μετατρέψουν τις τεχνικές της αγροτικής παραγωγής αποκλειστικά στην παραγωγή ζάχαρης. Λόγω των καινοτομιών, από το ’70 ως το ’74, η παραγωγή ζαχαρότευτλων πολλαπλασιάστηκε. Αυτά τα χρόνια, συνεχίστηκε η προετοιμασία ειδικών του είδους, αναπτύχθηκε το δίκτυο κέντρων ανώτατης εκπαίδευσης και τα κέντρα Έρευνας και Ανάπτυξης.
Ιδρύονται επίσης αυτήν την περίοδο τα προγράμματα εκπαιδευτικής και επιστημονικής κατηγιοριοποιήσης και δημιουργείται η Εθνική Επιτροπή των Επιστημονικών Βαθμίδων. Το ’74 είχε δημιουργηθεί ήδη το Εθνικό Συμβούλιο Επιστήμης και Τεχνολογίας που το ’76 πήρε το όνομα Εθνική Επιτροπή Επιστήμης και Τεχνολογίας. Με αυτόν τον τρόπο λειτούργησε έκτοτε ως αρμόδιο όργανο για τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας σε εθνικό επίπεδο.
Σε αυτό το πλαίσιο φτιάχτηκαν και οι Νεανικές Τεχνολογικές Ταξιαρχίες και ο Εθνικός Οργανισμός Καινοτόμων και Εξορθολογιστών. Από τη δημιουργία τους έχουν μπει οι βάσεις για καινοτομίες μέχρι και σήμερα.
Έπειτα από το αρχικό στάδιο εργασίας, που κατευθύνεται στο να επιλύσει τις μεγάλες ελλείψεις, ανεπάρκειες και κληροδοτούμενες παραμορφώσεις και μετά το 1975 οι κύριες προσπάθειες για την εξέλιξη της κουβανικής εκπαίδευσης κατευθύνονταν στην τελειοποίηση του εθνικού συστήματος, στη σταθεροποίηση, τη δημιουργία και τη βελτίωση του διδακτικού προσωπικού και για να δώσουν αξιοπρέπεια στον τομέα, σε αρμονία με τις ανάγκες της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της χώρας μετατρέποντας τα εκπαιδευτικά κέντρα σε πολιτισμικά κέντρα της κοινότητας.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, λόγω της ειδικής περιόδου και της κλιμάκωσης του εμπάργκο ενάντια στην Κούβα, πολλές ήταν οι συνέπειες που βίωσαν Επιστήμη και Τεχνολογία. Ένα παράδειγμα φανερώνεται στους ανθρώπινους πόρους που αφιερώνονται στην επιστήμη και την τεχνολογία, οι ίδιοι μείωσαν τους ρυθμούς ανάπτυξής τους, αλλά αυτό ήταν θετικό στοιχείο για εκείνη την περίοδο. Η επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη της χώρας συνεχίστηκε ακάθεκτη ακόμα και αυτήν την περίοδο. Η ισχυροποίηση του δίπολου επιστήμη-τεχνολογία προστατεύτηκε με πολύ σημαντικό τρόπο κατά την ειδική περίοδο. Παρά δυσκολίες της στιγμής, τον Οκτώβρη του ’93 εγκαινιάστηκαν οι εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Τροπικής Υγείας «Πέδρο Κουρί», που με τη σύγχρονη τεχνολογία του, μετατράπηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα στη Λατινική Αμερική και στον κόσμο για την αντιμετώπιση των τροπικών ασθενειών.
Με σκοπό την ενσωμάτωση του επιστημονικού και τεχνολογικού κεκτημένου στο κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι, στις αρχές της δεκαετίας του ’90 συστάθηκε το Σύστημα Επιστημονικής Γνώσης και Τεχνολογικής Καινοτομίας. Επιπλέον, ιδρύθηκαν τα Επιστημονικά-Παραγωγικά Κέντρα, ως οργανωτικές μονάδες που ασχολούνται με προγράμματα παραγωγής σε πολύ σημαντικούς τομείς, κυρίως στη βιοτεχνολογία, στην ιατρική και τη φαρμακευτική.
Ιδιαίτερα το Επιστημονικό Κέντρο στα δυτικά της Αβάνας αποτελεί πολύ αντιπροσωπευτικό παράδειγμα ως προς τα επιτεύγματα αυτών των κέντρων. Το ίδιο είναι ειδικευμένο στην προαγωγή της έρευνας στη Βιοτεχνολογία, με την παρασκευή εμβολίων και φαρμάκων, αλλά και με τη δημιουργία του Επιστημονικού Φυτωρίου, με νέους που εκδηλώνουν έφεση στην επιστημονική έρευνα. Από αυτό το επιστημονικό κέντρο προέκυψε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως ένωση βιοτεχνολογικών και φαρμακευτικών κουβανέζικων βιομηχανιών, BioCubaFarma, που αποτελεί μια ανταγωνιστική και αποτελεσματική οργάνωση με έργο της την έρευνα, την ανάπτυξη, την παραγωγή και την εμπορία φαρμάκων, διαγνωστικών συστημάτων, ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού και υπηρεσιών προηγμένης τεχνολογίας, την επιστημονική και τεχνική εξέλιξη με γνώμονα τη βελτίωση της υγείας του λαού, την ανάπτυξη εξαγώγιμων προϊόντων, υπηρεσιών και προηγμένων τεχνολογιών για τον τομέα της παραγωγής τροφίμων. Πρόκειται για έναν στρατηγικό κλάδο για την οικονομία της χώρας, ο οποίος εξελίσσεται πάνω σε μια στέρεη επιστημονική βάση πληρώντας πρότυπα υψηλής ποιότητας και εξασφαλίζοντας παγκόσμια εμβέλεια. Η αξία και το κύρος του απορρέουν από τις 34 επιχειρήσεις του, 9 από τις οποίες εμπορικές, τις 61 γραμμές παραγωγής και τους πάνω από 20 χιλιάδες εργαζομένους του. Κάθε μία από αυτές τις επιχειρήσεις είναι οργανωμένη με βάση την αρχή μιας επιχείρησης «κλειστού κύκλου» που περιλαμβάνει όλα τα στάδια της παραγωγής ενός προϊόντος, από την έρευνα μέχρι την πώληση, προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η επίδραση των προγραμμάτων έρευνας και ανάπτυξης (I+D) στη βιοτεχνολογία και στη φαρμακοβιομηχανία.
Έχοντας πλέον συμπληρώσει πάνω από 30 χρόνια εμπειρίας στην έρευνα, στις κλινικές δοκιμές και στις εξαγωγές, σε πλήρη συμμόρφωση με τις ορθές πρακτικές παρασκευής, η κουβανέζικη βιοφαρμακευτική βιομηχανία αποτελεί έναν παγιωμένο κλάδο που επωφελείται από τη συνεργασία του συνόλου των επιχειρήσεων. Η BioCubaFarma παρασκευάζει και διανέμει πάνω από 1.000 προϊόντα, εκ των οποίων τα 482 είναι φάρμακα που περιλαμβάνονται στον Κατάλογο Βασικών Φαρμάκων στην Κούβα. Διαθέτει μια σταθερή παρουσία σε διεθνές επίπεδο, 765 ιατρικές καταγραφές και κάνει εξαγωγές σε πάνω από 50. Μετρά πάνω από 400 έργα σε διαφορετικές φάσεις εξέλιξης και έναν κατάλογο εφευρέσεων με πάνω από 2.640 πατέντες που χρησιμοποιούνται στην Κούβα και το εξωτερικό.
Από την άλλη, επίσης στις αρχές της δεκαετίας του ’90 συνέβη ένα ακόμα πολύ σημαντικό γεγονός για την προώθηση της ανάπτυξης της επιστήμης στην Κούβα: Πρόκειται για τη συγκρότηση της Κουβανέζικης Ακαδημίας Επιστημών ως Υπουργείο Επιστήμης, Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος. Έκτοτε, αυτό το κέντρο λειτουργεί ως το εθνικό όργανο που είναι υπεύθυνο για τη χάραξη, την άσκηση και τον έλεγχο της κρατικής πολιτικής όσον αφορά την επιστήμη, την τεχνολογία, το περιβάλλον και τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας, υποβοηθώντας παράλληλα την ομαλή ενσωμάτωσή τους στο ευρύτερο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης της χώρας.
Επιπλέον, κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90 με τη σύνδεση της Κούβας στο Ίντερνετ ξεκίνησε η διαδικασία εισαγωγής της κοινωνίας στην τεχνολογία. Η διαδικασία αυτή μπορεί να οριστεί ως η συντεταγμένη και μαζική χρήση των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών για την ικανοποίηση των αναγκών της πληροφόρησης και της ενημέρωσης ολόκληρης της κοινωνίας. Παρόλο που μέχρι σήμερα διάφοροι νόμοι των ΗΠΑ (όπως ο Torricelli) έχουν περιορίσει την ανάπτυξη της επικοινωνίας στη χώρα, ήδη από το 2008 η Κούβα έχει καταφέρει να αυξήσει το εύρος ζώνης της. Προκειμένου να δημιουργηθεί η εθνική βιομηχανία πληροφορικής και επικοινωνιών από το 2002 το μάθημα της πληροφορικής διδάσκεται σε όλα τα σχολεία του εθνικού συστήματος εκπαίδευσης.
Τον ίδιο χρόνο εμφανίστηκε αυτό που αρχικά είχε ονομαστεί “Proyecto Futuro” (μελλοντικό σχέδιο/πλάνο), από το οποίο προέκυψε το Επιστημών Πληροφορικής (UCI). Το πρώτο πανεπιστήμιο που γεννήθηκε στην αιχμή της φημισμένης Μάχης των ιδεών. Το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο συμμετέχει σε και συντονίζει περισσότερα από 20 προγράμματα μηχανοργάνωσης μαζί με διάφορα υπουργεία ή εθνικούς φορείς. Από αυτά ξεχωρίζουν εκείνα που σχετίζονται με την ανάπτυξη συστημάτων για τους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης, της αυτοματοποίησης, του τύπου, της βιοπληροφορικής, της επεξεργασίας εικόνων και σημάτων, της εικονικής πραγματικότητας και της γεωματικής. Επιπλέον, αποτελεί τον πάροχο ολοκληρωμένων τεχνολογικών λύσεων για τα έργα που προκύπτουν με βάση τη συμφωνία Κούβας-Βενεζουέλας. Στο ίδιο πλαίσιο, βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη ερευνητικά προγράμματα, έργα και μοντέλα συνεργασίας για τους δύο λαούς.
Στην Κούβα η προστασία του περιβάλλοντος πάντα αποτελούσε πεδίο ανάπτυξης της επιστήμης. Το κουβανικό κράτος έχει προσδιορίσει ως καθήκον των πολιτών τη συμβολή τους για την προστασία των υδάτων, της ατμόσφαιρας, τη διατήρηση των εδαφών, της χλωρίδας και της πανίδας και όλου του πλούτου των φυσικών πόρων.
Το 1975 στο πλαίσιο του πρώτου συνεδρίου του κομμουνιστικού κόμματος Κούβας διατυπώθηκε η ανάγκη δημιουργίας ενός οργανισμού που θα αναλάμβανε την άμεση παρακολούθηση της κατάστασης του περιβάλλοντος. Έτσι δημιουργήθηκε η Εθνική Επιτροπή για την προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, τίθεται σε ισχύ η νομοθεσία σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος και την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων.
Μία άλλη βασική πτυχή της περιβαλλοντικής πολιτικής της Κούβας εκφράστηκε και από τη συμμετοχή της στη Σύνοδο Κορυφής για τη Γη, στο Ρίο ντε Τζανέιρο το 1992. Εκεί, η κουβανέζικη αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον Φιντέλ Κάστρο, υπέγραψε τη Σύμβαση για τη βιοποικιλότητα και τη Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή. Από τότε, άρχισε να εισάγεται στη χώρα η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης.
Έκτοτε άνοιξε ένας καινούριος δρόμος όσον αφορά τη φροντίδα και την προστασία του περιβάλλοντος για την Κούβα. Πέραν από τις συνθήκες που αναφέρθηκαν, το 1993, υπογράφεται το Εθνικό πρόγραμμα για το περιβάλλον και την ανάπτυξη και σταδιακά ολοκληρώνεται η προσαρμογή για την κάθε περιοχή της χώρας.
Η εκπαιδευτική πολιτική της Κούβας έχει επίσης ευνοήσει τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, καθώς οι σχετικές πληροφορίες περιλαμβάνονται στα σχολικά προγράμματα, ενώ για τον ευρύτερο πληθυσμό παραδίδονται μαθήματα με τη συγκεκριμένη θεματική στο πλαίσιο των πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών.
Θα ήταν αδύνατο να απαριθμήσουμε ή να ανακαλέσουμε όλα τα επιτεύγματα της Κούβας στους τομείς της εκπαίδευσης, της επιστήμης και της τέχνης, αλλά μπορούμε εύκολα να πούμε ότι οι παραπάνω τομείς αποτελούν τους βασικούς πυλώνες για τα τόσα άλλα επιτεύγματα της Επανάστασης και για τους δείκτες ευημερίας εδώ και τόσα χρόνια.
Καθ’ όλη τη διάρκειά της, η Επανάσταση έχει μορφώσει τον λαό, έχει εκπαιδεύσει εκατοντάδες χιλιάδες δασκάλους, γιατρούς, επιστήμονες, πνευματικούς ανθρώπους, καλλιτέχνες, πληροφορικάριους και πανεπιστημιακούς με σπουδαία σταδιοδρομία. Χάρη σε αυτόν τον συσσωρευμένο πλούτο πετύχαμε τη μείωση της παιδικής θνησιμότητας στο ελάχιστο, κάτι που ήταν πραγματικά αδιανόητο για μια χώρα του τρίτου κόσμου, αλλά και την αύξηση του προσδόκιμου ζωής αλλά και του μέσου επιπέδου μόρφωσης του πληθυσμού. Πρόκειται για επιτεύγματα που έχουν αναγνωριστεί επανειλημμένα από την UNESCO και άλλους διεθνείς οργανισμούς.
Η Unesco έχει αναγνωρίσει πολλές φορές τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειώσει η Κούβα όσον αφορά την ανάπτυξη ενός εκπαιδευτικού συστήματος για όλους, πρόοδος η οποία είναι μεγαλύτερη σε σχέση με την αντίστοιχη διαφόρων πιο αναπτυγμένων χωρών. «Η κουβανική εκπαίδευση αποτελεί παράδειγμα για ολόκληρο τον κόσμο» δήλωσε στο κουβανικό πρακτορείο ειδήσεων ο εκπρόσωπος του τοπικού γραφείου πολιτισμού για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική της Unesco, Miguel Jorge Llivina Lavigne, κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση το 2014. Επεσήμανε επίσης ότι η Κούβα διαθέτει πολύ υψηλό δείκτη ανάπτυξης της εκπαίδευσης για όλους, ακόμα και σε σύγκριση με αναπτυγμένες χώρες. Για αυτόν τον δείκτη λαμβάνονται υπόψη το είδος, η προσχολική αγωγή, η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ο αλφαβητισμός των ενηλίκων και η ισότητα των φύλων. Με βάση αυτόν τον δείκτη, η Κούβα καταλαμβάνει την πρώτη θέση ανάμεσα σε όλες τις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Χάρη σε αυτόν τον δείκτη μπορεί να υπολογιστεί σε παγκόσμιο επίπεδο η εφαρμογή των στόχων που τέθηκαν στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της Unesco «Εκπαίδευση για όλους», που ξεκίνησε το 2000. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση που εξέδωσε η πρωτοβουλία, η Κούβα έχει τις περισσότερες δαπάνες στην παιδεία από τις χώρες με χαμηλό ΑΕΠ.
Βέβαια η Κούβα δεν είναι ότι απλώς αναπτύσσεται, αλλά και ότι μεταφέρει την εμπειρία της στο θέμα τις εκπαίδευσης σε διάφορες άλλες χώρες. Χιλιάδες άνθρωποι έμαθαν να διαβάζουν και να γράφουν χάρη στο πρόγραμμα “Yo si Puedo” (Ναι, εγώ μπορώ), που μεταφράστηκε σε διάφορες γλώσσες και πιστοποιήθηκε από την UNESCO. Επιπλέον, έχει εισαχθεί ένα σύστημα χορήγησης υποτροφιών σε νέους από άλλες χώρες, και έτσι στην Κούβα καταφέρνουν να σπουδάσουν χιλιάδες φοιτητές διαφόρων ειδικοτήτων. Προεξέχουσα θέση ως προς την επίδειξη διεθνιστικής αλληλεγγύης κατέχει η Ιατρική Σχολή της Λατινικής Αμερικής.
Η επανάσταση θα συνεχίσει το ανθρωπιστικό της έργο, την εκπαιδευτική και επιστημονική επανάσταση, μία επανάσταση μέσα στην επανάσταση, και θα συνεχίσει να ξεπερνάει το όριο της βασικής εκπαίδευσης για να πετύχει μια επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη ικανή να χαρίσει στην ανθρωπότητα νέες ανακαλύψεις που να βελτιώνουν τη ζωή των ανθρώπων.
Ο λαός της Κούβας θα συνεχίσει στο ίδιο πνεύμα με εκείνους τους πρώτους δασκάλους του για να προχωρήσει το κοινωνικό επαναστατικό του σχέδιο από τον λαό, με τον λαό και για τον λαό.
Σας ευχαριστώ πολύ
Δείτε εδώ την παρουσίαση για την εκπαίδευση στην Κούβα.
Δείτε εδώ βίντεο από την εκδήλωση
