Του Χρήστου Τζήκα,
Στις 17 Σεπτεμβρίου 2018 η πλειοψηφία του Δ.Σ. της ΕΛΜΕ Λέσβου, που ανήκει σε μία μόνο παράταξη, αποφάσισε να χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο τον όρο «λαθρομετανάστης», ως απόλυτα δόκιμο και σωστό.
Πρόκειται για μια περιοχή που στα σχολεία φοιτούν παιδιά προσφύγων και μεταναστών. Επομένως κάποια παιδιά θα ταυτοποιούνται ως τέτοια, ως «λαθρομετανάστες», θα φορούν δηλαδή ένα «κίτρινο αστέρι», για να διακρίνονται από τα υπόλοιπα «κανονικά» παιδιά. Γνωρίζαμε την επιθετική στάση και τη βίαιη -έως και εγκληματική- δράση των στελεχών συγκεκριμένου κόμματος απέναντι σε όποιον είναι διαφορετικός και όχι μόνο σε μετανάστες και πρόσφυγες, αλλά και στους γηγενείς πολιτικούς τους αντιπάλους. Ωστόσο, η χάραξη διαχωριστικών γραμμών ανάμεσα στα παιδιά των γηγενών κατοίκων, των προσφύγων και των μεταναστών δεν είναι κατανοητή από εκπαιδευτικούς που, εννοείται ότι είναι φορείς του ελληνικού πολιτισμού και της χριστιανικής αγάπης, όταν μάλιστα τα διδάσκουν.
Η απόφαση αυτή προκάλεσε γενικά αλγεινή εντύπωση και τα social media πήραν φωτιά. Η απόφαση καταδικάστηκε από πολλές πλευρές, από τη συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών, από φορείς και κόμματα. Κατατέθηκαν ερωτήσεις στη Βουλή των Ελλήνων. Πήρε θέση το Υπουργείο, δηλώνοντας ότι οι αντιλήψεις και οι ιδέες αυτές δεν συνάδουν με τον ρόλο και το λειτούργημα του εκπαιδευτικού. Πήρε θέση ο Άρειος πάγος που ζήτησε την εξάλειψη της χρήσης του όρου, ως μειωτικού για την προσωπικότητα του ανθρώπου και ως αιτία καλλιέργειας φαινομένων ξενοφοβίας και ρατσισμού.
Η συζήτηση, όμως, τράβηξε ατραπούς που μόνο με το ίδιο το πρόβλημα των κατατρεγμένων ανθρώπων δεν είχαν να κάνουν. Η πλειοψηφία των μελών του Δ.Σ. της ΕΛΜΕ Λέσβου επιμένει, δια του εκπροσώπου της, στην απόφαση και ερμηνεύει ποικιλοτρόπως τις αντιδράσεις. Θεωρεί ότι ο Υπουργός αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από την αντίδρασή της στα εκπαιδευτικά μέτρα, ότι επιχειρεί να παρέμβει στον συνδικαλισμό των εκπαιδευτικών, ότι η κυβέρνηση κρατά τους πρόσφυγες στην Ελλάδα υποκύπτοντας στις πιέσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ότι η εισαγγελική έκκληση δεν είναι νόμος του κράτους, ούτε δικαστική απόφαση, αλλά μια μη δεσμευτική παράκληση.
Ανοίχτηκε μακρά συζήτηση για το νόημα των όρων έποικος, άποικος, πρόσφυγας, μετανάστης, «λαθρομετανάστης». Άλλοι επικαλέστηκαν τον Μπαμπινιώτη και τα λεξικά και, τέλος, συζητήθηκαν ευρέως οι Διεθνείς Συμβάσεις, Διεθνείς ορολογίες και τα πρωτόκολλα του ΟΗΕ για το πώς ορίζεται ο πρόσφυγας και ο μετανάστης. Τέλος, διατυπώθηκαν κατηγορίες για σπατάλες και καταχρήσεις χρημάτων που έπρεπε να χρησιμοποιηθούν για τους πρόσφυγες. Όλα πιθανά να είναι τυπικά σωστά και μπορεί να έχουν το καθένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
H συζήτηση, ωστόσο, για τη λέξη «λαθρομετανάστης» και όλα όσα ακολούθησαν είναι εκ του περισσού, καθώς δεν απαντούν σε ένα ανθρώπινο πρόβλημα, σε ένα ανθρώπινο δράμα. Αν κανείς εισέρχεται σε μια χώρα με νόμιμα ή όχι έγγραφα, αν ο ΟΗΕ τον αναγνωρίζει και τον προστατεύει ή όχι, αν ο Άρειος Πάγος επιτρέπει ή όχι τη χρήση ενός όρου, αν ο υπουργός αγωνιά για τα αποτελέσματα των εκλογών στο χώρο των εκπαιδευτικών, μπορεί αν έχουν νόημα και να γίνουν κατανοητά σε κάποια πλαίσια, δεν μπορούν, όμως, να απαντήσουν σε δύο καίρια ανθρώπινα προβλήματα: α) γιατί υπάρχουν πρόσφυγες και μετανάστες και β) γιατί πνίγονται άνθρωποι και παιδιά στα νερά του Αιγαίου, γιατί εξαθλιώνονται, πεινούν και διψούν, κρυώνουν, ηλιοκαίγονται, γιατί τους στερείται η δυνατότητα για οποιοδήποτε μέλλον.
Η ευρεία συζήτηση που ανοίχτηκε και ο δρόμος που πήρε, όχι μόνο από την πλευρά των πολεμίων των προσφύγων και των μεταναστών (έτσι και αλλιώς), αλλά και από την πλευρά των υποστηριχτών δεν απαλύνει τις πληγές τους και δεν τους δίνει δυνατότητες να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους, να ονειρευτούν και να δημιουργήσουν το ατομικό και το συλλογικό μέλλον τους, όπως δικαιούται κάθε ανθρώπινο ον πάνω στη γη.
Όταν μάλιστα μιλούμε για παιδιά, που επιχειρείται με την απόφαση της ΕΛΜΕ να στιγματιστούν από τους ίδιους τους δασκάλους τους στο σχολείο, δείχνει πως κάποιοι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι το σχολείο και ο δάσκαλος υπάρχουν μόνο για να δίνουν προσόντα και δεξιότητες στα παιδιά για να ανελιχθούν στην κοινωνική κλίμακα και να συντηρούν ένα άδικο και εκμεταλλευτικό κοινωνικό σύστημα, κι όχι να αγωνίζονται για έναν δίκαιο και ειρηνικό κόσμο. Να αναπαράγουν και να νομιμοποιούν τις κοινωνικές ανισότητες, να ορίζουν διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς σε «επιτυχημένους» και «αποτυχημένους», σε λευκούς και έγχρωμους, σε νόμιμους και μη μετανάστες ή πρόσφυγες.
Οι εκπαιδευτικοί αυτοί δεν αναλογίστηκαν ότι κάθε άνθρωπος είναι το μοναδικό λαχείο που κερδήθηκε μέσα σε μια σειρά εκδοχών, γι’ αυτό και είναι μοναδικός. Δεν αναλογίσθηκαν ότι δεν υπάρχουν λαθραίοι άνθρωποι πάνω στη γη. Λαθραία πράγματα μόνο υπάρχουν, λαθραία εμπορεύματα, λαθραία κέρδη (να μιλήσουμε για λίστες και «μαύρες» καταθέσεις στο εξωτερικό;). Οι άνθρωποι γεννήθηκαν πάνω στη γη και σε γεωγραφική περιοχή χωρίς να το επιλέξουν. Οι άνθρωποι έχουν αδήριτες ανάγκες που δεν ικανοποιήθηκαν, επιθυμίες που δεν υλοποιήθηκαν, όνειρα που δεν εκπληρώθηκαν, αγάπες που δεν βρήκαν ανταπόκριση. Οι άνθρωποι κουβαλούν ένα σταυρό που τους επέβαλαν οι συνθήκες και οι άλλοι.
Οι εκπαιδευτικοί δεν αναρωτήθηκαν ποιος αναγκάζει τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, ποιος άνθρωπος προτιμά την ξενιτειά; Πόσο έζησαν οι Έλληνες την ξενιτειά Πόσο πληγώθηκαν και πόσο τραγούδησαν τον πόνο της; Ό,τι αναγκάζει τους ανθρώπους αυτούς να φτάσουν με χίλιους κινδύνους στον τόπο μας είναι η δράση και τα συμφέροντα των πολιτισμένων Δυτικών, δηλαδή των ιμπεριαλιστών, που είτε τους βομβαρδίζουν είτε τους φτωχοποιούν αρπάζοντας με διάφορους τρόπους τον πλούτο της πατρίδας τους.
Οι εκπαιδευτικοί δεν αναλογίστηκαν ότι τα παιδάκια αυτά είναι θύματα της ακόρεστης αρπαχτικής διάθεσης του πλούτου της πατρίδας τους από τους Δυτικούς -μηδέ ημών εξαιρουμένων- και άρα πρέπει με αυτούς να τα βάζουν για την παρουσία τους εδώ και όχι με τα αθώα θύματα. Το αίμα, το όνειρο και τα δάκρυα των παιδιών αυτών είναι για τους Δυτικούς και Ανατολικούς καπιταλιστές το πιο φθηνό και κερδοφόρο πράγμα.
Πετροβολήστε τους, λοιπόν, όσοι έτυχε να γεννηθείτε αλλού, όσοι έτυχε να μην έχετε σταυρό, γιατί σας τα εξασφάλισαν όλα η γεωγραφική περιοχή και η κοινωνική τάξη που γεννηθήκατε. Οι εκπαιδευτικοί -και όχι μόνο- που στρέφονται εναντίον των αθώων θυμάτων δεν μπήκαν στον κόπο να έρθουν για λίγο στη θέση των μεταναστών, των προσφύγων και των κάθε είδους κατατρεγμένων, που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα.
Για να γνωρίσεις και να κατανοήσεις τον άλλο πρέπει να μπεις μέσα του, να οικειοποιηθείς τη ματιά του και τα αισθήματά του και να δεις με την οπτική του τον κόσμο. Νομίζω ότι οι εκπαιδευτικοί που πήραν την απόφαση που στιγματίζει αθώα παιδιά, θύματα ενός άδικου και εκμεταλλευτικού κόσμου, αγαπούν την πατρίδα τους, τον πολιτισμό τους και τους Έλληνες. Κι αν είναι έτσι γνωρίζουν ότι οι Έλληνες είναι λαός που κουβαλάει μέσα του το πνεύμα του Οδυσσέα. Είναι διασκορπισμένοι σ’ όλη τη γη. Είτε για επαγγελματικούς / επιχειρηματικούς λόγους είτε για λόγους επιβίωσης και αξιοπρεπούς ζωής. Δεν είναι σοβαρός λόγος η ανέχεια και η πείνα; Δείτε τους χιλιάδες πτυχιούχους των πανεπιστημίων μας που εγκαταλείπουν τη χώρα είτε για λόγους πολιτικών διώξεων μεταναστεύουν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα σ’ όλη τη γη και θεωρήθηκαν στο παρελθόν, ως μετανάστες, ότι ανήκαν σε κατώτερη ράτσα. Το πόσο παράνομα μετανάστευαν και πόσοι έμποροι εκμεταλλεύονταν τους Έλληνες μετανάστες στο παρελθόν είναι μια θλιβερή ιστορία.
Νομίζω ακόμη ότι οι εκπαιδευτικοί που πήραν την απόφαση να διαχωρίσουν τα παιδιά σε νόμιμα και μη νόμιμα, σε καλά και κακά, αγαπούν τη θρησκεία τους και, σύμφωνα με τη θρησκεία τους, όλοι οι άνθρωποι πάνω στη γη είναι εν Χριστώ αδελφοί και οι πλησίον δεν είναι οι συγγενείς, οι φίλοι, οι ομοϊδεάτες και οι συμπατριώτες, αλλά όσοι έχουν την ανάγκη μας. Αυτά τα θύματα κι όταν ακόμη δεν είναι Χριστιανοί προσωποποιούν τον πάσχοντα Ιησού.
Πετροβολήστε τους, λοιπόν, όσοι δεν γνωρίσατε τις ανάγκες που έχουν οι κατατρεγμένοι άνθρωποι, γιατί έχετε (έχουμε) όλοι ξεχάσει μια μεγάλη ανθρώπινη ανάγκη, έχουμε μέσα μας ένα τεράστιο κενό. Σας λείπει (και μας λείπει γενικά) ό,τι προτάσσουν εκείνα (ελληνισμός, τέχνη, πολιτισμός, φιλοσοφία, Χριστιανισμός), στο όνομα των οποίων δήθεν μιλούμε για τη χώρα μας και στο όνομα των οποίων πετροβολούνται οι «λαθρομετανάστες». Μας λείπει το του Μενάνδρου «Ως χαρίεν εστ’ άνθρωπος, όταν άνθρωπος ή».
Είναι δυνατόν εκπαιδευτικοί να μην αντιλαμβάνονται ότι οι άνθρωποι αυτοί εξαναγκάζονται είτε από τους πολέμους είτε από την πείνα και τη ανέχεια είτε από τις πολιτικές διώξεις να φύγουν από τον τόπο τους;
Για να χρησιμοποιήσω λίγους στίχους του Μπρεχτ
Για τον όρο «Μετανάστες»
Λαθεμένο μου φαινόταν τα’ όνομα που μας δίναν
«Μετανάστες»
Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνηγήσαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα ‘ναι, μα εξορία.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ’ εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ’ τα στρατόπεδά τους. Εμείς
οι ίδιοι
μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει την ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
(Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ποιήματα, Μετάφραση: Μάριος Πλωρίτης,
Εκδόσεις Θεμέλιο, σ. 67).
Μια τέτοια απόφαση και μάλιστα από εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ενέχει ισχυρά στοιχεία ρατσισμού και ξενοφοβίας, εμποδίζει τη συνύπαρξη των παιδιών και την ομαλή ένταξη των αλλοδαπών παιδιών στην ελληνική κοινωνία και προετοιμάζει τη συνείδηση των νέων για να δρουν βίαια απέναντι σε διαφορετικούς ανθρώπους στο μέλλον.
Αυτό ας το σταματήσουμε ως Έλληνες που έχουμε μέσα μας το αίσθημα του ανθρωπισμού και της δικαιοσύνης. Ας το σταματήσουμε, όχι μόνο με το να αντιπαλεύουμε τις κάθε είδους διακρίσεις, αλλά αγωνιζόμενοι για το λαό μας και για όλους τους λαούς της γης, αγωνιζόμενοι να ακυρώσουμε τις αιτίες που προκαλούν τη δυστυχία στον άνθρωπο.
