Σε κρεσέντο κινητοποιήσεων βρίσκονται το τελευταίο διάστημα το φοιτητικό και εργατικό κίνημα στη Γαλλία, ενάντια στις αναδιαρθρώσεις του δημόσιου τομέα που επιχειρεί η κυβέρνηση Μακρόν. Εκπαιδευτικοί, σιδηροδρομικοί υπάλληλοι και επιβατικό κοινό, ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό συγκλίνουν τους αγώνες και συναντιούνται στους δρόμους, με τους φοιτητές να δίνουν τον τόνο. Είκοσι Πανεπιστήμια είναι υπό κατάληψη και πάνω από τριάντα συμμετέχουν σε απεργίες, αποκλεισμούς κτιρίων των πανεπιστημίων και μια σειρά άλλων δράσεων, με αποφάσεις μαζικότατων Γενικών Συνελεύσεων των φοιτητών που συγκαλεί το συντονιστικό τους για συνέχιση του αγώνα. Ο Σελιδοδείκτης συζήτησε για αυτά με την καθηγήτρια δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Elise Lecoq και τον Arthur, φοιτητή Ιστορίας του Πανεπιστημίου Paris 1 – Tolbiac, το οποίο εκκενώθηκε στις 20/4 με την εισβολή της αστυνομίας και τον άγριο ξυλοδαρμό πολλών φοιτητών, εκ των οποίων οι τέσσερις έχουν τραυματιστεί πολύ σοβαρά.
«Συντονιζόμαστε ώστε να χτυπάνε όλα τα σφυριά μας μαζί στο ίδιο καρφί»
Συνέντευξη της Elise Lecoq, εκπαιδευτικού δευτεροβάθμιας και
του Arthur, φοιτητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Paris 1 – Tolbiac
στην Αιμιλία Τσαγκαράτου και την Λίτσα Φρυδά
Θα μπορούσατε να μας περιγράψετε ποιες είναι οι βασικές αλλαγές στην εκπαίδευση που θέλει να εφαρμόσει η γαλλική κυβέρνηση; Σε τι αφορούν και πού στοχεύουν;
Elise Lecoq, εκπαιδευτικός δευτεροβάθμιας : Από τη δεκαετία του 90, ο δημόσιος τομέας βρίσκεται αντιμέτωπος με μια σειρά επιθέσεων. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις θέλουν να θεσπίσουν ένα νεοφιλελεύθερο σχολείο από το δημοτικό ως το πανεπιστήμιο. Το νέο «καπιταλιστικό σχολείο», για να δανειστούμε τον τίτλο ενός βιβλίου του Γάλλου κοινωνιολόγου, Christian Laval, εφαρμόζει μια βαθειά αλλαγή: την διαχειριστική μετατροπή του σχολείου, το οποίο γίνεται ένα τεράστιο δίκτυο κατάρτισης του ανθρώπινου κεφαλαίου.
Για να υλοποιήσει αυτό το σχέδιο, το Κράτος ξεκίνησε αυτές τις, μεγάλης έκτασης, δομικές μεταρρυθμίσεις στην Δημόσια Εκπαίδευση:
Καταρχήν, η διάλυση του εθνικού πλαισίου για την εκπαίδευση, με την πολιτική της «εδαφικότητας1». Αυτή η πολιτική αναπτύσσεται μέσα από πολλαπλούς μηχανισμούς: τη μεταρρύθμιση των σχολικών ρυθμών στην πρωτοβάθμια (που αναθέτει τις εξωσχολικές δραστηριότητες στους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης), τη μεταρρύθμιση των γυμνασίων στην δευτεροβάθμια (που ενισχύει την αυτονομία των σχολικών μονάδων), και τον νόμο Fioraso για τα Πανεπιστήμια (που υιοθετεί την αυτονόμηση των γαλλικών πανεπιστημίων).
Η καθολική εφαρμογή της λογικής του ανταγωνισμού μέσα στο καπιταλιστικό πλαίσιο (καθώς το πρόβλημα δεν είναι οι δεξιότητες καθ’ εαυτές), που θεσμοθετεί την συνέχεια ανάμεσα στην αξιολόγηση του σχολείου και την αξιολόγηση στην επιχείρηση. Αυτή η αλλαγή εφαρμόζεται σε συνδυασμό με την εργοδοτική επίθεση στις συλλογικές συμβάσεις, σε κλαδικό επίπεδο (συσχετίζεται με την μεταρρύθμιση του νόμου για την εργασία του 2016) για να περάσει από τα αναγνωρισμένα, μέσα από ένα εθνικό δίπλωμα επαγγελματικά προσόντα, στις «δεξιότητες», που αξιολογούνται εξατομικευμένα και υποκειμενικά (από τον εργοδότη στο πλαίσιο της επιχείρησης).
Είναι επίσης όλες αυτές οι επιθέσεις ενάντια στην εκπαίδευση προτεραιότητας με τις επονομαζόμενες μεταρρυθμίσεις «επανίδρυσης της εκπαίδευσης προτεραιότητας»2, μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν το σχολείο των δύο ταχυτήτων, εκείνου των πλούσιων περιοχών και εκείνου των φτωχών.
Σήμερα, η κυβέρνηση Μακρόν επιτίθεται στο λύκειο και στο πανεπιστήμιο. Αρχικά με την μεταρρύθμιση του baccalauréat3. Ο Υπουργός Παιδείας, Jean-Michel Blanquer, επιβεβαίωσε την θέσπιση ενός «τοπικού baccalauréat» που έρχεται σε ρήξη με τη λογική του ενιαίου εθνικού απολυτηρίου και την κατάργηση των γενικών κλάδων με την ενίσχυση της εξειδίκευσης. Αυτή η μεταρρύθμιση είναι μια ολοκληρωτική ιδεολογική αλλαγή. Στην πραγματικότητα, αυτή η μεταρρύθμιση οξύνει/ εντείνει τη διαφοροποίηση ανάμεσα στα ελιτίστικα λύκεια και στα λύκεια των λαϊκών συνοικιών. Η μεταρρύθμιση διαρθρώνεται απόλυτα με την επιλογή στο πανεπιστήμιο «made in Medef [εργοδοτική οργάνωση]».
Arthur, φοιτητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Paris 1 – Tolbiac : Ο νόμος ORE (για τον Προσανατολισμό και την Επιτυχία των Φοιτητών) πρόκειται να επιφέρει βαθείες αλλαγές σε όλη την ανώτατη εκπαίδευση και το γαλλικό πανεπιστημιακό σύστημα. Αρχικά, θεσπίζει την «επιλογή» των φοιτητών στο πρώτο έτος. Πριν, όλοι οι κάτοχοι του baccalauréat είχαν δικαίωμα εισαγωγής στο Πανεπιστήμιο. Αύριο, ένας απόφοιτος λυκείου κινδυνεύει να βρεθεί εκτός πανεπιστημίου, αν κανένα δεν θελήσει να τον εγγράψει. Το πανεπιστήμιο όντας, ήδη, εργαλείο κοινωνικής αναπαραγωγής, θα μετατραπεί σε εργαλείο κοινωνικού αποκλεισμού.
Η κυβέρνηση θέλει να τελειώνει με ένα πανεπιστήμιο όπου όλοι μπορούν να εγγράφονται πληρώνοντας μόνο τα τέλη εγγραφής, που είναι λιγότερα από 150 ευρώ τον χρόνο. Γιατί πίσω από την «επιλογή», η κυβέρνηση ενεργοποιεί τον ανταγωνισμό μεταξύ των πανεπιστημίων: κάθε πανεπιστήμιο θα μπορεί να επιλέγει τους φοιτητές, με δικά του κριτήρια, και αυτό θα εντείνει την ήδη ισχύουσα δυναμική ανάμεσα στα πανεπιστήμια της ελίτ, που θα χρηματοδοτούνται αδρά και θα έχουν λίγους φοιτητές, και τα πανεπιστήμια «σκουπιδοντενεκέδες», όπου θα φοιτά η πλειοψηφία και προφανώς θα καταλήγει σε πτυχία που δεν θα είναι ισότιμα.
Στην ίδια, πάντα, κατεύθυνση, η κυβέρνηση θέλει να διαλύσει τον ενιαίο εθνικό χαρακτήρα των πτυχίων (την ιδέα, για παράδειγμα, ότι όλα τα πτυχία Ιστορίας είναι ισότιμα), γεγονός που θα μπορούσε να επιτρέψει τελικά να αλλάζει την τιμή του ενός ή του άλλου πτυχίου με το πρόσχημα πως δεν έχουν την ίδια αξία.
Στην πραγματικότητα, η λογική είναι παντού η ίδια: μέσα από τον ανταγωνισμό των πανεπιστημίων να προχωρήσουν στην αυτονόμησή τους, ώστε στο τέλος να τα ιδιωτικοποιήσουν. Ίδια είναι η λογική και στα λύκεια.
Πώς συνδέονται οι αλλαγές στην εκπαίδευση με τις αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις; Συνδέονται με την επισφαλή εργασία και, αν ναι, με ποιόν τρόπο;
Elise L. : Αυτό δεν έχει ακόμα επιτευχθεί σε υπέρτατο βαθμό στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά η πρόσληψη συμβασιούχων [μη μόνιμο προσωπικό] και με επισφαλείς σχέσεις εργασίας οξύνεται. Είναι πια συχνό στα βοηθητικά επαγγέλματα της εκπαίδευσης, όπου γίνονται προσλήψεις με συμβάσεις ενός έτους, με δυνατότητα ανανέωσης έως 6 έτη. Αυτή η λογική επεκτείνεται και στο εκπαιδευτικό προσωπικό. Υπάρχουν λιγότερες θέσεις στους διαγωνισμούς και όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί βρίσκονται σε επισφάλεια. Η κυβέρνηση Μακρόν προετοιμάζει ήδη μια μεταρρύθμιση του δημοσίου και δεν χωρεί αμφιβολία πως θα χτυπήσει το εργασιακό καθεστώς των δημοσίων υπαλλήλων αφού πρώτα πλήξει εκείνο των σιδηροδρομικών.
Arthur : Η γαλλική εργοδοσία σήμερα θέλει να βάλει τέρμα στο σύστημα των πανεπιστημίων που ισχύει μεταπολεμικά, ένα σύστημα το οποίο σχεδιάστηκε σε μια εποχή που η ανάγκη για εργατικό δυναμικό ήταν τεράστια, και κυρίως για εργατικό δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης. Πολλές φορές (το 1968, το 1986) η κυβέρνηση προσπάθησε να περάσει την «επιλογή» στα πανεπιστήμια, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Φτάνουμε λοιπόν σε μια δεδομένη στιγμή που τα πτυχία δεν αντιστοιχούν πια στη ζήτηση, κάτι το οποίο η κυβέρνηση θέλει να «θεραπεύσει».
Επιπλέον, η εργοδοσία επιθυμεί να εκχωρήσει με πιο δυναμικό τρόπο την επαγγελματική κατάρτιση στα πανεπιστήμια: σήμερα οι επιχειρήσεις είναι αναγκασμένες να επιμορφώνουν τους υπαλλήλους τους, όταν τους προσλαμβάνουν. Η εργοδοσία θέλει πτυχιούχους με κατάρτιση έτοιμους να εργαστούν, ώστε να ελαττωθεί το κόστος των επιχειρήσεων.
Πώς συνδέονται οι κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών και των φοιτητών με το εργατικό κίνημα στη Γαλλία: Υπάρχει σύγκλιση αγώνων;
Elise L. : Καταρχήν, στις 22 Μαρτίου, στο κάλεσμα του δημόσιου τομέα για μέρα κινητοποιήσεων, υπήρχε σημαντική συμμετοχή εκπαιδευτικών, κυρίως ενάντια στην μείωση των πόρων. Η λιτότητα πλήττει σοβαρά τα σχολεία των λαϊκών περιοχών, τα οποία υπέστησαν πρώτα τις περικοπές στη χρηματοδότηση. Γι’ αυτό και υπήρχε ένα αυτο-οργανωμένο μπλοκ πολλών εκατοντάδων εκπαιδευτικών από σχολεία της περιοχής του Ιλ ντε Φρανς (περιοχή του Παρισιού). Την ίδια μέρα κάλεσαν σε εικοσιτετράωρη απεργία και οι σιδηροδρομικοί. Υπήρχαν δύο διαδηλώσεις, είχαμε όμως επιλέξει να καταλήξουμε στο ίδιο μέρος. Σε κάθε περίπτωση, αν δεν υπάρχει πραγματική σύγκλιση ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς των γυμνασίων και των λυκείων και στους σιδηροδρομικούς, όλος ο κόσμος γνωρίζει καλά πως η μάχη των σιδηροδρόμων είναι κομβική. Μια ήττα θα αποτελούσε μοιραίο χτύπημα για τους μελλοντικούς αγώνες.
Arthur : Υπήρχε πάντα μια παράδοση σύγκλισης των αγώνων στο γαλλικό φοιτητικό κίνημα: το 1986 και το 1995, οι φοιτητές και οι σιδηροδρομικοί μπόρεσαν να κερδίσουν τις ειδικές διεκδικήσεις τους αγωνιζόμενοι μαζί. Αυτό συμβαίνει και σήμερα: τη στιγμή που οι σιδηροδρομικοί έχουν χτυπηθεί στο εργασιακό καθεστώς τους και στο θέμα της ιδιωτικοποίησης, θεωρούμε ότι, αφού είναι η ίδια κυβέρνηση που χτυπά πολλούς τομείς, πρέπει να αντεπιτεθούμε από κοινού.
Στο Πανεπιστήμιο του Tolbiac, για παράδειγμα, αυτή η σύγκλιση είναι πολύ συγκεκριμένη: εδώ και τρεις βδομάδες, το πανεπιστήμιο είναι υπό κατάληψη, και για μας η ιδέα είναι να θέσουμε αυτήν την κατάληψη στην υπηρεσία όλων των αγώνων και να κτίσουμε δεσμούς που να ξεκινάνε από την αμοιβαία κατανόηση των κινημάτων μας μέχρι ένα συντονισμό ικανό να προτείνει κοινές προοπτικές ανάμεσα στους φοιτητές και τους σιδηροδρομικούς. Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων εβδομάδων, οργανώσαμε για παράδειγμα μια βραδιά οικονομικής στήριξης των σιδηροδρομικών που συνεχίζουν την απεργία, που μας επέτρεψε να συγκεντρώσουμε 4500 ευρώ. Οργανώσαμε επίσης ένα στρογγυλό τραπέζι ανάμεσα σε απεργούς σιδηροδρομικούς και φοιτητές, ώστε να κτίσουμε αυτούς τους τόσο σημαντικούς, για την κινητοποίησή μας, δεσμούς.
Αποφασίσαμε, επίσης, ενάντια στις συντεχνιακές διασπάσεις που μεθοδεύονται από τις διοικήσεις των συνδικάτων, να καλούμε σε φοιτητική διαδήλωση κάθε μέρα απεργίας των σιδηροδρομικών. Για να μην αφήσουμε καθόλου χώρο στη διάσπαση, μετά την ήττα του νόμου για τα εργασιακά, όπου οι εργάτες δεν απεργούσαν ταυτόχρονα με τους φοιτητές. Δεν θέλουμε να υποστούμε για άλλη μια φορά τις συνέπειες αυτού του λάθους.
Πώς αποφασίζετε τον αγώνα, μέσα από συνελεύσεις ή με αποφάσεις των συνδικαλιστικών σας οργάνων; Ποιος είναι ο ρόλος τους;
Elise : Οι διοικήσεις των συνδικάτων, ενώ αντιλαμβάνονται την μεγάλη οργή των εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας, δεν καλούν σε κινητοποιήσεις παρά μια φορά τον μήνα και δεν επιτρέπουν να οργανώσουμε ένα πραγματικό σχέδιο πάλης κατά της κυβέρνησης. Οργανώνουμε γενικές συνελεύσεις στις απεργίες για να αποφασίσουμε τις δράσεις μας. Για παράδειγμα, λίγες βδομάδες νωρίτερα, ο Μακρόν είχε προσκληθεί σε ένα διακεκριμένο λύκειο, το λύκειο της λεγεώνας της τιμής (λύκειο αποκλειστικά για παιδιά ανθρώπων που έχουν τιμηθεί με το μετάλλιο της λεγεώνας της τιμής και για παιδιά διπλωματών) το οποίο βρίσκεται σε μια κοινότητα μιας από τις φτωχότερες περιοχές της Γαλλίας (στο Σεν Ντενί, κοντά στο Παρίσι). Διοργανώσαμε αντιδιαδήλωση.
Arthur : Οργανωνόμαστε σε γενικές συνελεύσεις, στις οποίες είναι ευπρόσδεκτοι όλοι οι φοιτητές που δεν συμφωνούν με τον νόμο. Πρόκειται για πλαίσιο όπου αποφασίζουμε για την πολιτική της κινητοποίησης, για χώρους συζήτησης, όπου οι φοιτητές συζητούν διαφορετικές ιδέες, ώστε να βρουν τρόπους κατά του πλαισίου για τους φοιτητές. Οι επιτροπές κινητοποίησης είναι κατά κάποιον τρόπο τα εκτελεστικά όργανα των γενικών συνελεύσεων: εφαρμόζουν τις κατευθύνσεις που αποφασίστηκαν από τις γενικές συνελεύσεις για τη συνέχιση της κινητοποίησης.
Έπειτα, υπάρχουν φοιτητικοί συντονισμοί, όπου κάθε πανεπιστήμιο στέλνει αντιπροσώπους για να συντονιστούν τα πανεπιστήμια αναμεταξύ τους και να βρουν κοινές προοπτικές και ημερομηνίες κινητοποίησης, ώστε να χτυπάνε μαζί όλα τα σφυριά μας στο ίδιο καρφί.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Πρόκειται για την αποκέντρωση της κοινωνικής πολιτικής που άρχισε να εφαρμόζεται τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, στη Γαλλία, με βασικό χαρακτηριστικό τη σύνδεση της με τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Όσον αφορά στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση για το Πανεπιστήμιο, σύμφωνα με την πολιτική της «εδαφικότητας», λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες της τοπικής οικονομίας σε εργατικό δυναμικό και το κάθε δημόσιο πανεπιστήμιο καλείται να παρέχει κατάρτιση που να καλύπτει τις ανάγκες της αγοράς εργασίας της περιοχής του.
2 Εννοεί τις αντίστοιχες ΖΕΠ – Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας – στην ελληνική εκπαίδευση, που ήταν βασισμένες στο μοντέλο των ZEP της Γαλλίας. Έχει γίνει κατά το παρελθόν αυστηρή κριτική για τις ΖΕΠ, γιατί ήδη στη Γαλλία είχαν εκτιμήσει ότι όχι μόνο δεν είχε αμβλυνθεί ο ταξικός διαχωρισμός των σχολείων, αντίθετα, μάλιστα, είχε οξυνθεί και το μοντέλο θεωρήθηκε αποτυχημένο.
3 Τίτλος σπουδών που αντιστοιχεί στο δικό μας απολυτήριο λυκείου, έπειτα από συμμετοχή σε ιδιαίτερα απαιτητικές εξετάσεις πανγαλλικού χαρακτήρα, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η εγγραφή ωστόσο δεν είναι πάντοτε δυνατή στη Σχολή πρώτης επιλογής του υποψηφίου, αλλά εξαρτάται από τον τόπο διαμονής και τη βαθμολογία του στο Baccalauréat. Σε ορισμένες Ανώτατες Σχολές (Ιατρικές ή Πολυτεχνικές) η επιλογή των φοιτητών γίνεται με μια σειρά κριτηρίων που θέτει το κάθε Εκπαιδευτικό Ίδρυμα.
