“Κάτσε καλά Γεράσιμε” – Μια παρουσίαση του βιβλίου του Δημήτρη Σκλαβενίτη

του Κώστα Παλούκη

Εδώ και καιρό κυκλοφορεί το βιβλίο του Δημήτρη Σκλαβενίτη με τον τίτλο “Κάτσε Καλά Γεράσιμε.. μαθητικό κίνημα και καταλήψεις 1974-2000″. Η έρευνα, βασισμένη σε πλήθος τεκμηρίων (μαθητικές εφημερίδες και περιοδικά, μπροσούρες, προκηρύξεις και ημερήσιο Τύπο) καθώς και σε προφορικές μαρτυρίες μαθητών που πρωτοστάτησαν στις κινητοποιήσεις, συνθέτει για πρώτη φορά την εικόνα των μαθητών ως ιστορικού συλλογικού υποκειμένου.

Ο συγγραφέας επέλεξε το σύνθημα που κυριαρχούσε στο μαθητικό κίνημα στα 1999, ωστόσο το βιβλίο καταπιάνεται με την ιστορία της κλιμακούμενης μαθητικής διαμαρτυρίας από την αρχή της Μεταπολίτευσης μέχρι το 2000, δηλαδή η έρευνά του εκτείνεται ένα αρκετά ευρύ χρονικό διάστημα.

Μέσα σε αυτό το πλάισιο, το κίνημα του 1999 φαντάζει ως η κορύφωση μίας διεργασίας η οποία ξεκίνησε με το Πολυτεχνείο. Βέβαια, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί πως το ορόσημο αυτό είναι το 2008, ένα κίνημα που εκ των πραγμάτων μένει έξω από το βιβλίο. Η κατάληψη ως μορφή κοινωνικής διαμαρτυρίας αποτελεί ένα από τα πιο βασικά αντικείμενα μελέτης και συνδέεται άρρηκτα με το κλίμα και τις παραδόσεις που κληροδότησε η κατάληψη του 1973 στο νεανικό ριζοσπαστισμό.

Σε κάθε περίπτωση αποπειράται για πρώτη φορά να σκιαγραφηθεί η ιστορία του μαθητικού κινήματος, σκιαγραφείται σε αλληλεξάρτηση με τη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας και την ιστορική διαδρομή των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων. Σε αυτό το βιβλίο θα διαπιστώσει κανείς τη συνέχεια των αντιλήψεων που χαρακτηρίζουν τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις από το 1989 και έπειτα, μέχρι και σήμερα. Βασικό στοιχείο είναι η μετατόπιση από την ευθύνη του κράτους για δημοκρατικές και εκσυγχρονιστικές τομές στην ευθύνη των εκπαιδευτικών, η εντατικοποίηση των σπουδών, η αυταρχοποίηση, η προώθηση του “μη πολιτικού” στις μαθητικές κοινότητες. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρείται να ανατραπεί το δημοκρατικό και προωθημένο πλαίσιο που είχε κατακτηθεί τη δεκαετία του 1980. Δεν είναι τυχαίο ότι στο επίκεντρο των καταλήψεων βρίσκονταν πάντοτε τα Πολυκλαδικά Λύκεια και οι μαθητές τους παρενέβαιναν πάντοτε με το πλέον ριζοσπαστικό, πολιτικό και συνειδητό τρόπο. Το Πολυκλαδικό Λύκειο αποτελούσε το πιο προωθημένο μοντέλο λυκείου καθώς υπερέβαινε σε μεγάλο βαθμό τις αντιθέσεις μεταξύ γενικού/τεχνικού λυκείου. Συγκέντρωνε τους πιο δημιουργικούς εκπαιδευτικούς και το πλαίσιο σπουδών ήταν το πλέον σύγχρονο ως προς το περιεχόμενο και τη δομή.

Η έρευνα με επίκεντρο πάντα τους μαθητές συνεξετάζει όλους τους παράγοντες της εκπάιδευσης: ΟΛΜΕ, σύλλογοι γονέων, μαθητικές παρατάξεις και πολιτικές οργανώσεις. Παρακολουθεί τον κεντρικό ρόλο των πολιτικών παρατάξεων τη δεκαετία του 1970 και 1980 και την υποβάθμισή τους τη δεκαετία του 1990. Παρουσιάζονται οι πολύ διαφορετικές γραμμές των μαθητικών παρατάξεων σχετικά με τις μεθόδους και τον τρόπο οργάνωσης της πάλης και καταδεικνύεται η έντονη συγκρουσιακότητα των γραμμών με αρνητικές συνέπειες από ένα σημείο και έπειτα: η νεολαία ΠΑΣΟΚ, η νεολαία της ΚΝΕ, η νεολαία της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, οι αναρχικοί μαθητές και οι μαθητές των μλ και τροτσκιστικών ρευμάτων, αλλά και οι νέοι της ΟΝΝΕΔ ως βασικός πόλος της αντίδρασης.

Για πρώτη φορά καταγράφεται ο ρόλος της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και σημειώνεται η σημασία της συγκρότησης του ΝΑΡ και των φοιτητικών ΕΑΑΚ. Χρησιμοποιούνται προφορικές συνεντεύξεις από μέλη και πρωταγωνιστές του χώρου αυτού.

Τέλος, παρουσιάζει ενδιαφέρον ο ρόλος της ΚΝΕ στο μαθητικό κίνημα ο οποίος ήταν σχετικά περιθωριακός κατά το μεγαλύτερο μέρος της μεταπολίτευσης, ιδιαίτερα μετά τη διάσπαση. Ωστόσο, το 1998 κατάφερε να δώσει μορφή και πολιτικό χαρακτήρα στο μαθητικό κίνημα ξανααποκτώντας στενούς δεσμούς με το νεολαιϊστικο ριζοσπάστισμό. 

Το βιβλίο αυτό θίγει άμεσα ή έμμεσα μια σειρά από ζητήματα που συνεχίζουν να είναι σήμερα στο τραπέζι της συζήτησης και των αντιπαραθέσεων τόσο μέσα στην κοινωνία όσο και μέσα στο ίδιο το εκπαιδευτικό κίνημα και την κινηματική αριστερά. Σε κάθε περίπτωση το βιβλίο μπορεί να αποτελεί μία βάση για τον απολογισμό του εκπαιδευτικού κινήματος σε μία εποχή που πράγματι φαίνεται πως κάτι έχει τελειώσει και κάτι νέο είναι ήδη παρόν. Τέλος, αποτελεί ένα εργαλείο μάχης για κάθε εκπαιδευτικό και μαθητή που θέλει να πιάσει το νήμα από τον παλιό ριζοσπαστισμό.