Ποιοι είμαστε

Το εκπαιδευτικό περιοδικό «Σελιδοδείκτης» και ο ομώνυμος ιστότοπος selidodeiktis.edu.gr προέκυψαν από την ανάγκη να ενισχυθεί και να αναπτυχθεί ο αντιηγεμονικός, κριτικός λόγος για το σχολείο και τη μόρφωση μέσα στη δίνη της καπιταλιστικής κρίσης. Ο «Σελιδοδείκτης» επιδιώκει να αρθρώνει θεωρητικό, πολιτικό και συνδικαλιστικό λόγο από τη σκοπιά του εκπαιδευτικού κινήματος,  ενάντια στην κυρίαρχη αστική πολιτική για την εκπαίδευση, όπως αυτή υπαγορεύεται από την πολιτική των μνημονιακών κυβερνήσεων, της Ε.Ε., του ΟΟΣΑ και των διάφορων άλλων ιμπεριαλιστικών διεθνών οργανισμών.

Στόχος του «Σελιδοδείκτη»  είναι η αξιοποίηση της ριζοσπαστικής κριτικής για το αστικό σχολείο στην κατεύθυνση του θεωρητικού και πολιτικού εξοπλισμού του εκπαιδευτικού κινήματος, αποφεύγοντας τόσο τον ακαδημαϊσμό και το ριζικό διαχωρισμό θεωρητικής κριτικής και μάχιμης πολιτικής παρέμβασης, όσο και τον περιορισμό του εκπαιδευτικού κινήματος στον αμυντισμό και την πάλη για άμεσους βραχυπρόθεσμους συνδικαλιστικούς στόχους.

Ο «Σελιδοδείκτης» -περιοδικό και ιστότοπος– φιλοδοξεί να συνδυάσει την κριτική του σημερινού αστικού σχολείου με έναν ευρύτερο προγραμματικό λόγο για την εκπαίδευση και την κοινωνία στην κατεύθυνση της συνολικής κοινωνικής και μορφωτικής χειραφέτησης. Εν ολίγοις, να ξαναφέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση για το σχολείο και την κοινωνία των οραμάτων και των αναγκών μας, χωρίς ταξική εκμετάλλευση, εργασιακό μεσαίωνα και μορφωτική ανισότητα. Για μια αποκλειστικά δημόσια, δωρεάν, δημοκρατική εκπαίδευση όλων των παιδιών, με δίχρονη προσχολική  αγωγή – εκπαίδευση και ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο. Για ένα σχολείο πολυτεχνικό που θα συνδυάζει τη γενική παιδεία, την ευρεία ανθρωπιστική μόρφωση με επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις, ικανότητες για βασικούς κλάδους της παραγωγής. Για μια εκπαίδευση που θα καλλιεργεί την ισόρροπη γνωστική, καλλιτεχνική, ηθική και σωματική ανάπτυξη των παιδιών, την κριτική – δημιουργική σκέψη, τα ιδανικά της αλληλεγγύης, τη συλλογικότητα. Για πραγματική δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης σε μια ενιαία πανεπιστημιακή εκπαίδευση, αλλά και τη δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης στο δημόσιο, δωρεάν, σύστημα επαγγελματικής εκπαίδευσης μετά το δωδεκάχρονο σχολείο, για όσα επαγγέλματα δεν απαιτείται πανεπιστημιακή μόρφωση. Για μια κοινωνία που η μόρφωση θα αναδύεται από όλους τους αρμούς  της και θα εξασφαλίζει όλους τους υλικούς πόρους ώστε καθεμία και καθένας, να έχει πρόσβαση σε όποιο κομμάτι της εκπαίδευσης επιθυμεί, όποτε το επιλέξει.

Ο «Σελιδοδείκτης» επιδιώκει να διαμορφώσει με συλλογικούς όρους τις προϋποθέσεις για μια σύγχρονη θεωρητική κριτική και μάχιμη πολιτική παρέμβαση και συγχρόνως να εμβαθύνει στα ζητήματα του σχολείου, της μόρφωσης, της ιδεολογίας και της γνώσης. Σκοπός του είναι η συμβολή στη συγκρότηση ενός μαζικού, ριζοσπαστικού, μορφωτικού και πολιτισμικού ρεύματος, που θα αποδομεί τις κυρίαρχες αστικές αξίες για το σχολείο, τη γνώση και τη μόρφωση και θα μπορεί την ίδια στιγμή να θέτει και συνολικότερους πολιτικούς στόχους, αναδεικνύοντας την ευρύτερη συμβολή του δημόσιου σχολείου και του εκπαιδευτικού κινήματος στη χειραφέτηση των κυριαρχούμενων κοινωνικών ομάδων.

Η επιτυχία ενός τέτοιου εγχειρήματος, εξαρτάται κυρίως από τη δυνατότητα της συστράτευσης ενός ευρύτερου ριζοσπαστικού δυναμικού από τον χώρο της εκπαίδευσης και όχι μόνο, που νιώθει την ανάγκη να εκφραστεί πιο συγκροτημένα και παράλληλα να συνδιαμορφώσει εννοιολογικά, θεωρητικά και πολιτικά εργαλεία που θα γονιμοποιούν την καθημερινή πολιτική και εκπαιδευτική του πρακτική στην κατεύθυνση της ανατροπής της σύγχρονης καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Επομένως, στοχεύει σε ένα συλλογικό εγχείρημα που συνειδητοποιεί ότι η υπόθεση της εργατικής και μορφωτικής χειραφέτησης είναι μια συλλογική και ιδιαίτερα επίπονη προσπάθεια, η οποία περιλαμβάνει την πάλη σε πολλά επίπεδα: από την άμεση οικονομική διεκδίκηση μέχρι τη θεωρία και την κριτική ανάλυση.

Η σημερινή συγκυρία του σχολείου της αγοράς και των Μνημονίων

Η δημιουργία του «Σελιδοδείκτη» συμπίπτει αναμφίβολα και με την ανάγκη απάντησης στην επίθεση που δέχεται σήμερα το δημόσιο σχολείο από τις κυρίαρχες τάξεις. Οι εκθέσεις του ΟΟΣΑ για την ελληνική εκπαίδευση, η πολιτική της Ε.Ε. και οι ποικίλες μνημονιακές δεσμεύσεις της χώρας μετά και την υπογραφή του τρίτου Μνημονίου συγκροτούν μια συνεκτική δέσμη αστικών πολιτικών προτεραιοτήτων. Οι πολιτικές αυτές έχουν ως στόχο να επιφέρουν μια ριζική τομή, όχι μόνο με τις μεταπολιτευτικές κατακτήσεις στο πεδίο του σχολείου, οι οποίες έτσι και αλλιώς είναι εδώ και χρόνια υπό αμφισβήτηση, αλλά ακόμη και με την αντιεκπαιδευτική νεοφιλελεύθερη πολιτική διαχείριση των δύο τελευταίων δεκαετιών.

Το ελληνικό σχολείο βρίσκεται στο μεταίχμιο μιας ριζικής αντιδραστικής ανασυγκρότησης, η οποία φιλοδοξεί να σφραγίσει την πορεία του για τις επόμενες δεκαετίες. Οι άξονες αυτής της συντηρητικής αναδιάρθρωσης έχουν σαφές ταξικό πρόσημο προς όφελος του κεφαλαίου και σχετίζονται με το βάθεμα των ταξικών διαχωρισμών, τη διεύρυνση των ευέλικτων και επισφαλών εργασιακών σχέσεων, τη γενίκευση των αρχών της αγοράς και του ανταγωνισμού σε όλες τις δομές της δημόσιας εκπαίδευσης, την ενίσχυση του κρατικού πειθαρχικού ελέγχου στο πεδίο της γνώσης και των εκπαιδευτικών πρακτικών και την καταστολή του εκπαιδευτικού κινήματος. Οι παραπάνω διαστάσεις δεν είναι στενά εκπαιδευτικές, σύμφωνα με μια περιορισμένη συνδικαλιστική οπτική. Αντίθετα αφορούν τους ίδιους τους όρους της διευρυμένης οικονομικής, πολιτικής και ιδεολογικής αναπαραγωγής των καπιταλιστικών σχέσεων εξουσίας και αποτελούν κεντρικό διακύβευμα στην ταξική αναμέτρηση κεφαλαίου – εργασίας.

Η καπιταλιστική κρίση και η «εκπαιδευτική» Αριστερά

Η σημερινή πραγματικότητα της καπιταλιστικής κρίσης και της μνημονιακής της διαχείρισης, ανέδειξαν όλες τις αδυναμίες της υπάρχουσας εκπαιδευτικής αριστεράς, η οποία διαμορφώθηκε αναπόφευκτα υπό τις συνθήκες της «μεταπολιτευτικής ομαλότητας» και μιας σύστοιχης οργάνωσης του εκπαιδευτικού κινήματος, χωρίς να είναι προετοιμασμένη για την ποιοτικά νέα ιστορική φάση της σημερινής περιόδου. Ο εκπαιδευτικός ριζοσπαστισμός των τελευταίων δεκαετιών, με την αναμφισβήτητη συμβολή του στην υπεράσπιση συγκεκριμένων κοινωνικών κατακτήσεων του εκπαιδευτικού κλάδου αλλά και της νεολαίας, βασίστηκε στην ίδια τη δομή του μεταπολιτευτικού κράτους: σχετικός εκδημοκρατισμός, δημόσια δέσμευση για το σχολείο, αναγνώριση των εκπαιδευτικών σωματείων μέσα στο πλαίσιο  μιας αστικής συνδιαχείρισης, μονιμότητα στην απασχόληση. Όλα τα παραπάνω βρίσκονται σήμερα υπό αμφισβήτηση και έχουν ήδη υπονομευθεί.

Συνέπεια των παραπάνω ήταν μεγάλα κομμάτια της εκπαιδευτικής Αριστεράς να καταφύγουν είτε στην «πεπατημένη» του οικονομισμού (υπεράσπιση απλά του υπάρχοντος) είτε στον παιδαγωγισμό και στην αναζήτηση ενός άλλου σχολείου, πάντα όμως πάνω στο έδαφος «της μεταπολιτευτικής καπιταλιστικής πραγματικότητας που χάσαμε». Ο οικονομισμός αποτέλεσε το καταφύγιο της αδυναμίας περιγραφής μιας ριζικά διαφορετικής εκπαιδευτικής και κοινωνικής πραγματικότητας, με συμπλήρωμα την αναγκαία φυγή στο υπερπέραν της «λαϊκής οικονομίας». Ο παιδαγωγισμός ήταν η απάντηση στην αδυναμία άμεσης πολιτικής παρέμβασης στα σημερινά κεντρικά σημεία της πολιτικής και μορφωτικής αναμέτρησης, δηλαδή η ιδεολογικοποίηση της πολιτικής ταύτισης με το νέο, αριστερό, μνημονιακό κυβερνητισμό. Και τα δύο είναι άμεσα εκμεταλλεύσιμα από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ που επιδεικνύει εξυπηρέτηση των κεφαλαιοκρατικών αναγκών με αριστερή φρασεολογία και μακροπρόθεσμα από όλο το συμπολιτευόμενο αστικό προσωπικό.

Αυτό που έμεινε παρ’ όλα αυτά μετέωρο και ανολοκλήρωτο ήταν η δυνατότητα να χαραχθεί μια νέα πορεία με πανεργατική απεύθυνση και ηγεμονία που να απαντά τόσο στις αναγκαιότητες των άμεσων λαϊκών και εκπαιδευτικών αιτημάτων, όσο και στην προβολή μιας διαφορετικής κοινωνικής ρύθμισης τόσο για το σχολείο, όσο και για την κοινωνία. Πρόκειται για την προβολή μιας ποιοτικά νέας διαλεκτικής ενότητας που θα ενοποιεί την άμεση πολιτική διεκδίκηση με την πάλη για την ηγεμονία μιας διαφορετικής αντίληψης για τη μόρφωση και τη γνώση. Μια οπτική που δεν θα διαχωρίζει τη ριζοσπαστική πολιτική πρακτική για το σχολείο από τη θεωρητική κριτική του υπάρχοντος και τη συλλογική αναζήτηση του νέου. Εν ολίγοις μια διαλεκτική σχέση μεταξύ ριζοσπαστικής τακτικής και στρατηγικής, η οποία θα ενοποιεί την καθημερινή πάλη στο σωματείο και τη συλλογική ή μεμονωμένη εκπαιδευτική πρακτική στη σχολική τάξη με μια νέα μορφωτική πραγματικότητα υπό την οπτική της κοινωνικής χειραφέτησης.

Ο «Σελιδοδείκτης» επιδιώκει να διερευνήσει τα συγκεκριμένα δύσκολα ερωτήματα, χωρίς την αυταρέσκεια ότι μπορεί να αποτελεί τη μοναδική ή να εξαντλεί κάθε δυνατή εναλλακτική απάντηση σε αυτά. Ωστόσο θα γίνεται προσπάθεια να τη διερευνά, να τη φωτίζει και να τη φέρνει στις σελίδες της κοινής μας ανάγνωσης και αναζήτησης. Ο «Σελιδοδείκτης» μπορεί να αποτελέσει έναν κρίσιμο κρίκο για τη συνολική ανασυγκρότηση του εκπαιδευτικού κινήματος. Ενός κινήματος, το οποίο, σεβόμενο τις ιστορικές του παρακαταθήκες, είναι αποφασισμένο να αλλάξει και να συγχρονιστεί, όχι γενικά με το «νέο» ή με τη «μέση συνείδηση του κλάδου», αλλά με τις πολύ συγκεκριμένες ανάγκες που δημιουργεί η ίδια η σύγχρονη ζωή για τον κόσμο της εργασίας, δηλαδή τα καθήκοντα που θέτει η πάλη των τάξεων στο πολιτικό, ιδεολογικό και θεωρητικό πεδίο σε συνθήκες βαθύτατης καπιταλιστικής κρίσης.

Η κυρίαρχη παιδαγωγική σκέψη

Η σύγχρονη εκπαιδευτική αντίδραση δεν θυμίζει σε τίποτα τον εκπαιδευτικό συντηρητισμό του μεταπολεμικού παρελθόντος. Αντίθετα αξιοποιεί πλευρές του παιδαγωγικού προοδευτισμού και της αριστερής κριτικής στο παραδοσιακό αστικό σχολείο της μηχανιστικής αποστήθισης και τυποποίησης. Έννοιες όπως «δημιουργικότητα», «σχέδια εργασίας» και «θέματα προς μελέτη» αποτελούν κεντρικούς παράλληλους άξονες της κυρίαρχης εκπαιδευτικής πολιτικής, σε άμεση σύνδεση με την εμπορευματοποίηση του σχολείου και τις αναγκαίες εργασιακές δεξιότητες που προωθεί η Ε.Ε.,  ηγεμονεύοντας, όχι απλά σε ένα τυχοδιωκτικό κομμάτι του κλάδου, που βλέπει διαμέσου της «παιδαγωγικής καινοτομίας» δρόμους επαγγελματικής ανέλιξης, αλλά συχνά και σε εκείνο το κομμάτι του κλάδου που ενδιαφέρεται άμεσα για το περιεχόμενο της εκπαιδευτικής του πρακτικής σε μια προοδευτική κατεύθυνση. Κατά συνέπεια το ζητούμενο είναι να αποδομηθεί ο σύγχρονος αστικός εκπαιδευτικός λόγος και παράλληλα να ανοίξουν ριζικά νέοι δρόμοι, επικαιροποιώντας τις ιστορικές παρακαταθήκες του ριζοσπαστικού εκπαιδευτικού κινήματος.

Σελιδοδείκτης στις σελίδες του μέλλοντος

Κάθε ριζοσπαστικό εγχείρημα φέρει αναπόφευκτα μαζί με το μεγαλείο και τη σκουριά του παρελθόντος. Ωστόσο το μεγάλο διακύβευμα είναι αν προσανατολίζεται στο μέλλον ή αν παραμένει προσκολλημένο στη διαχείριση του υπάρχοντος και τις ηρωικές δάφνες του παρελθόντος. Ο «Σελιδοδείκτης» θέλει να έχει ως σημαία και πυξίδα του το μέλλον. Με την προσδοκία να εκφράσει το αύριο στο σήμερα, χωρίς την αυταπάτη ότι έχει απαλλαχθεί πλήρως από το χθες. Σε μια εποχή με θύελλες, η μικρή σχεδία του «Σελιδοδείκτη» τολμά να ανοιχτεί σε αχαρτογράφητα νερά.